Georgiki Wergiliusza - źródło cytatów w Wilanowie
DE EN PL
Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie

Pasaż Wiedzy

Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie

Georgiki Wergiliusza - źródło cytatów w Wilanowie Barbara Strycharczyk
57_plafon jesień w antykamerze królowej.jpg

W czterech księgach Georgik czytamy o uprawie roli, sadownictwie, hodowli i pasiecznictwie. Wszystkie zajęcia rolnika opisał poeta zgodnie z kalendarzem i porządkiem natury. W wystroju rezydencji Jana III, szczególnie w prywatnych apartamentach króla i królowej (sypialnie, antykamery) odnajdujemy wiele cytatów zaczerpniętych z poematu Wergiliusza. Wszak, jak głosi łacińska dewiza nad wejściem do pałacu: „Quod vetus Urbs coluit nunc nova villa tenet”. Cnota nazwana przez poetę Wergiliusza amor terrae - miłość do pracy na roli, była szczególnie pielęgnowana w Rzymie.

W sypialniach królewskich pod wielkimi plafonami - Wiosna w sypialni królowej i Lato w sypialni króla - znajdujemy niewielkie malowidła, które są ilustracjami do cytatów z Georgik. Poemat Wergiliusza jakby łączy ze sobą nie tylko te dwa pomieszczenia, ale też sąsiadujące z nimi królewskie antykamery. W sypialni królowej, pod sypiącą kwiaty boginią Florą,  malowidła ukazują przyrodę budzącą się do życia: narodziny roju i walkę byków oraz wiosenne prace w gospodarstwie: uprawę roli i szczepienie drzew. W sypialni króla, w pełni słonecznego i ciepłego lata, któremu na plafonie patronuje Apollo – Helios, oglądamy miodobranie, strzyżenie kozłów, konie i wreszcie tańce dożynkowe. Każde malowidło jest ilustracją do wybranego fragmentu z dzieła Wergiliusza. Dobrane cytaty są pochwałą pracy na roli, pochwałą szlachcica – rolnika oraz podkreślają związek cnót królewskich z cnotami rzymskimi. W sypialni królowej czytamy pod tondem przedstawiającym szczepienie drzew: „exiit ad caelum ramis felicibus arbos, miratastque nouas frondes et non sua poma” (G.II, 80-81) - drzewo ku niebu wznosi szczęśliwe gałęzie i dziwi się z nowych liści i jakby nieznanych owoców. Mieszkańcy rezydencji dobrze wiedzieli, że cytowany fragment ukazuje efekt pracy, wcześniej przez poetę opisanej. Dowiadujemy sie bowiem z poematu, ileż to starania trzeba włożyć w wiosenną pielęgnację i szczepienie drzew, aby pięknie zakwitły i zazieleniły się, jakby zdziwione swoja urodą.

Pod tondem ukazującym narodziny pszczelego roju czytamy: „ante novis rubeant quam prata coloribus, ante garrula quam tignis nidum suspendat hirundo” (G.IV, 306-307). Fragment staje się zrozumiały, kiedy sięgniemy do tekstu Wergiliusza. Te dwa wersy są bowiem zwieńczeniem opisu poświęconego odnawianiu pszczelego roju. Wszystkie czynności, jakie ma wykonać pszczelarz, powinny byc wykonane  starannie i w odpowiednim czasie. Stąd wskazówka zawarta w cytacie - zanim łąki zarumienią się nowymi barwami i zanim szczebiotliwa jaskółka zawiesi swe gniazdo pod dachem.

W sypialni króla namalowano pasiekę i pszczelarzy w letni dzień. Wergiliusz daje wskazówki jak postępować w sytuacji, kiedy rój pszczół wyfrunie z pasieki. Pszczelarz opanowany, spokojny ale też znający różne sposoby zwabienia pszczół, poskaramia całe wzburzenie, ktore zapanowało w pasiece przez czynność opisaną w cytacie: „Hi motus animorum atque haec certamina tanta pulveris exigui iactu compressa quiescent”. (G. IV, 86-87) – wszelkie wzburzenie i zamieszanie ucichną, powstrzymane odrobiną posypanego pyłu. Z lektury tekstu wynika, że opanowanie zbuntowanego roju jest możliwe dzięki posypywaniu miejsc przeznaczonych dla pszczół startymi na proszek pachnącymi ziołami. Król Jan, który w swoich włościach miał sady i pasieki z pewnością doskonale znał sposoby opisane przez Wergiliusza.

W antykamerze królowej panuje dorodna Jesień. Z plafonu namalowanego przez Siemiginowskiego spoglądają Wertumnus – bóg przemian, dojrzewania i plonów oraz Pomona – bogini owoców, oboje w rzymskim micie stale przebywają ze sobą. Stosownie do tej pory roku dobrano cytaty z Georgik pod tondami: podbieranie miodu, orka, winobranie. W księdze II poematu poeta daje wskazówki rolnikowi orzącemu pole po jesiennych zbiorach, jak rozpoznać glebę właściwą dla danej uprawy: „rara sit an supra morem si densa requires (altera frumentis quoniam fauet, altera Baccho)” (G. ks II 227-228 ) – czy jest lekka, czy też, jak to w zwyczaju, ciężką glebę znajdziesz – jedna jest dobra pod zboże inna zaś dla Bakchusa - do uprawy winorośli. W księdze II poematu znajdujemy cytat, który w antykamerze królowej umiesczono pod tondem przedstawiającym pobieranie miodu: „dulcia mella premes, nec tantum dulcia, quantumet liquida et durum Bacchi domitura saporem” (G. ks I 102-103) – wyciśniesz słodki miód, nie tyle slodki, ile  obezwładniający i cierpki smak Bakchusa.

W antykamerze króla na wielkim plafonie króluje Zima. Eol – bog wiatrów ucisza zbuntowane wiatry, jak surowy władca buntowników. Spokojna zima to czas odpoczynku i zabawy, ale też przygotowanie narzędzi do wisennych prac. Ilustracje w tondach przedstwiają sceny, w których rolnicy odpoczywają w zaciszu domowego ogniska, strzygą owce, polują, czy też, po winobraniu, świętują ku czci Bakchusa. „Tum uariae uenere artes. labor omnia uicit improbus et duris urgens in rebus egestas” (G.I, 145–146) – taki cytat możemy znaleźć pod tondem przedstawiającym rolników naprawijących przy ognisku narzędzia – różne wynaleziono sposoby, bo trud uparty wszystko zwycięża i naglący w biedzie niedostatek. W tym fragmencie zawarł poeta chyba najważniejsze przesłanie poematu - labor omnia vincit - trud wszystko zwycięża.  We wcześniejszych utworach - Bukolikach - Wergiliusz napisał: „Amor omnia vincit et nos cedamus Amori” ( E.10,69) - Milość wszystko zwycięża i my ustąpmy milości. W później napisanym poemacie o rolnictwie przedstawia uszlachetniającą człowieka pracę, która pomaga pokonać wszystkie trudności i hartuje człowieka. Dewiza – Labor omnia vincit, w połączeniu ze słowami Tantus amor terrae – wyjaśniają przyczynę dla których tekstu Wergiliusza użyto jako źródła cytatów w rezydencji wilanowskiej.



Informujemy, iż w celu optymalizacji treści dostępnych na naszej stronie internetowej oraz dostosowania ich do Państwa indywidualnych potrzeb korzystamy z informacji zapisanych za pomocą plików cookies na urządzeniach końcowych Użytkowników. Pliki cookies mogą Państwo kontrolować za pomocą ustawień swojej przeglądarki internetowej. Dalsze korzystanie z naszej strony internetowej, bez zmiany ustawień przeglądarki internetowej oznacza, iż akceptują Państwo stosowanie plików cookies. Potwierdzam, że aktualne ustawienia mojej przeglądarki są zgodne z moimi preferencjami w zakresie stosowania plików cookies. Celem uzyskania pełnej wiedzy i komfortu w odniesieniu do używania przez nas plików cookies prosimy o zapoznanie się z naszą Polityką prywatności.

✓ Rozumiem