pańszczyźna – darmowa i przymusowa praca chłopa na rzecz właściciela ziemskiego. Początkowo stanowiła formę renty odrobkowej, obciążającą ludność wiejską zaledwie przez kilka dni w roku. W Polsce w 1520 r. ustanowiono jej minimalny wymiar na jeden dzień w tygodniu. Z biegiem czasu zaczęto ją podwyższać i wykorzystywać nie tylko przy pracach polowych, ale także w rzemiośle dworskim i manufakturach.
