Jak wojsko stanisławowskiej Rzeczypospolitej pocztową dyscyplinę wdrażało
DE EN PL
Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie

Pasaż Wiedzy

Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie

Jak wojsko stanisławowskiej Rzeczypospolitej pocztową dyscyplinę wdrażało Rafał Zgorzelski
26_sztuka-niemcewiczju4291.jpg

Wojsko dawnej Rzeczypospolitej otrzymywało rozliczne przywileje, które nie były dostępne dla ogółu. W czasach stanisławowskich podjęto szereg działań zmierzających do reorganizacji wojska. Powołano instytucje sprawujące nad nim pieczę, czyli Komisje Wojskowe (1764), Departament Wojskowy Rady Nieustającej (1775), podejmowano też inicjatywy mające na celu wychowanie żołnierzy. W 1765 roku powołano do życia Szkołę Rycerską, która miała być kuźnią przyszłych kadr oficerskich. Jej absolwentami byli m. in. Tadeusz Kościuszko, Jakub Jasiński, Karol Kniaziewicz, Julian Ursyn Niemcewicz, Józef Sowiński. W okresie Sejmu Wielkiego utworzono Główną Szkołę Artylerii oraz Główną Szkołę Inżynierów. Stanisław August ustanowił również 22 czerwca 1792 roku order Virtuti Militari, jako symbol męstwa i odwagi żołnierzy Rzeczypospolitej.

Wojsko w stanisławowskiej Rzeczypospolitej zostało także, na co nie zwraca się zazwyczaj uwagi, zwolnione z obowiązku uiszczania opłat za nadawaną korespondencję. Jest to o tyle interesujące, że przywilej ten przysługiwał stosunkowo niewielu instytucjom, takim jak komisje skarbowe, komisje policji, czy niektóre zakony. Jak się jednak okazało, uprawnienia tego w wojsku nadużywano, a żolnierze wykorzystywali przywilej do wysyłania prywatnej korespondencji. W odpowiedzi na przypadki oszustw hetman wielki koronny Franciszek Ksawery Branicki wydał 28 maja 1775 roku uniwersał zakazujący takich praktyk. 18 czerwca 1775 roku podobny uniwersal wydał hetman wielki litewski Michał Kazimierz książę Ogiński. Obaj hetmani zobowiązali komendantów wojskowych do tego, aby pod groźbą najsurowszych kar nie ważyli się naruszać przywileju królewskiego ani tym bardziej przyjmować listów od kogokolwiek w celach zarobkowych. Realizacja zawartych w uniwersałach przepisów miała być weryfikowana przez pocztę.

Na nic jednak zdały się zalecenia hetmanów Rzeczypospolitej. Proceder przesyłania listów prywatnych w korespondencji wojskowej trwał nadal. Wobec powyższego  kilkanaście lat później, w 1789 roku, Komisja Wojskowa Obojga Narodów wydała ordynans zakazujący podległym jej komendantom tych praktyk oraz zaleciła znakować korespondencję wojskową specjalnymi pieczęciami, które miały zawierać nazwę korpusu, regimentu, pułku lub chorągwi. Stemple te miały pozostawać w dyspozycji wyznaczonych w poszczególnych jednostkach osób, które ponosiły odpowiedzialność za ich wykorzystywanie niezgodne z przeznaczeniem oraz miały za zadanie odbieranie nadchodzącej i nadawanie wychodzącej korespondencji. W ten oto sposób wojsko zaprowadzało we własnych szeregach dyscyplinę pocztową.

Informujemy, iż w celu optymalizacji treści dostępnych na naszej stronie internetowej oraz dostosowania ich do Państwa indywidualnych potrzeb korzystamy z informacji zapisanych za pomocą plików cookies na urządzeniach końcowych Użytkowników. Pliki cookies mogą Państwo kontrolować za pomocą ustawień swojej przeglądarki internetowej. Dalsze korzystanie z naszej strony internetowej, bez zmiany ustawień przeglądarki internetowej oznacza, iż akceptują Państwo stosowanie plików cookies. Potwierdzam, że aktualne ustawienia mojej przeglądarki są zgodne z moimi preferencjami w zakresie stosowania plików cookies. Celem uzyskania pełnej wiedzy i komfortu w odniesieniu do używania przez nas plików cookies prosimy o zapoznanie się z naszą Polityką prywatności.

✓ Rozumiem