Orzeł Tretera
DE EN PL
Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie

Pasaż Wiedzy

Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie

Orzeł Tretera Hanna Widacka
44_orzeł tretera.jpg

Tomasz Treter (1547 – 1610) – literat, historyk, poeta i teolog, a także rysownik i grafik – zaliczał się niewątpliwie do nieprzeciętnych osobowości swojej epoki. Związany z kardynałem Stanisławem Hozjuszem (na którego służbę wstąpił jako 22-letni młodzieniec), większość swego życia spędził w Rzymie. „ Długo bawiąc, bo lat 25 w Rzymie zwłoszczał prawie nasz Treter – pisał o nim badacz Franciszek Siarczyński w Obrazie wieku panowania Zygmunta III (1828) – i ledwo nie na całe życie osiąść tam zamyślał. Przyswoili go sobie Włosi zowiąc go: Don di Treteri (...). Wydarł się jednak Włochom (...) i porzucił kraj, do którego, dwojakim nawrotem w nim bawiąc, już był przywykł”. Do Polski powrócił ok. 1593 r., aby na Warmii spędzić ostatnie lata życia jako kustosz i kanclerz tamtejszej kapituły.

Działalność artystyczna Tretera jest wszakże związana z Wiecznym Miastem, w którym powstały jego najważniejsze dzieła: cykl rycin Theatrum virtutum D. Stanislai Hosii i miedzioryt o wyraźnie propagandowym charakterze, tzw. Orzeł Treterowski (obie prace  wydano w 1588 r.), oraz miedziorytowy cykl Regum Poloniae icones (1591).

Największą popularność osiągnął tzw. Orzeł Treterowski – stosunkowo duży sztych o wymiarach 51, 2 x 36, 6 cm, zatytułowany Reges Poloniae. Przedstawia on – na neutralnym, szrafowanym tle – ukoronowanego Orła Białego, na którego korpusie, skrzydłach i ogonie zostały rozmieszczone 44 małe okrągłe medaliony, zawierające popiersia (a właściwie głowy) książąt i królów polskich, od Lecha I do Zygmunta III Wazy. W dolnej strefie sztychu widnieje dedykacja, skierowana do Zygmunta; dalej następuje oda, której druga część, umieszczona na prawym dolnym kartuszu, kończy się sygnaturą artysty. Treter potraktował tu poczet władców jako genealogię, a więc drzewo  (symbol trwania), lecz wpisane w ramy godła państwowego; na tym polega novum pomysłu artysty. 

Oryginalny miedzioryt Orła Tretera należy do wielkich rzadkości: w zbiorach polskich są tylko 2 egzemplarze, oba w Krakowie – w Bibliotece Czartoryskich i w Państwowych Zbiorach Sztuki na Wawelu. Sztych ten kopiowano w XVII w. trzykrotnie (1614, 1617, ok. 1620), a także w XIX w. W zasobach Biblioteki Narodowej znajduje się tylko kopia, sygnowana Zkopiował Roman. w Paryżu 1869 i odbita w zakładzie litograficznym krakowskiego „Czasu” Marcina Salba, nakładem Stanisława Andrzeja Krzyżanowskiego.

Informujemy, iż w celu optymalizacji treści dostępnych na naszej stronie internetowej oraz dostosowania ich do Państwa indywidualnych potrzeb korzystamy z informacji zapisanych za pomocą plików cookies na urządzeniach końcowych Użytkowników. Pliki cookies mogą Państwo kontrolować za pomocą ustawień swojej przeglądarki internetowej. Dalsze korzystanie z naszej strony internetowej, bez zmiany ustawień przeglądarki internetowej oznacza, iż akceptują Państwo stosowanie plików cookies. Potwierdzam, że aktualne ustawienia mojej przeglądarki są zgodne z moimi preferencjami w zakresie stosowania plików cookies. Celem uzyskania pełnej wiedzy i komfortu w odniesieniu do używania przez nas plików cookies prosimy o zapoznanie się z naszą Polityką prywatności.

✓ Rozumiem