© Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie
Silva Rerum   Silva Rerum

Apoteoza herbu Sobieskich - Janina

Wśród niezliczonych druków panegirycznych, poświęconych królewskiemu domowi Sobieskich, poczesne miejsce zajmuje dzieło poety Wojciecha Stanisława Chrościńskiego Clypaeus Serenissimi Joannis Tertii, Regis Poloniarum, wydane w Brzegu w 1717 r., nakładem Godofreda Trampiusa. Ów panegiryk, zawierający historię i dość bałamutną genealogię rodu, jest wszakże dowodem trwałości sentymentu autora dla Sobieskich.

Druk ozdobiła dekoracyjna i, niestety, niesygnowana akwaforta, autorstwa zapewne któregoś ze śląskich grafików, wyobrażająca chwałę opiewanej rodziny Jana III. Unoszący się w przestworzach Archanioł Michał trzyma we wzniesionej ręce miecz ognisty – atrybut sprawiedliwości ale też i żarliwości oraz ognia wiary ; w drugiej zaś – usianą gwiazdami tarczę. Ma ona podwójne znaczenie: jako herb Sobieskich Janina oraz jako niebiańskie Scutum Sobiescianum, a więc największych rozmiarów tarcza o wypukłym kształcie, zapewniająca skuteczna ochronę. Tarcza taka symbolizuje opiekę Bożą, a zarazem wiarę, ponieważ – zgodnie ze słowami św. Jana Chryzostoma – „jak tarcza jest trzymana przed całym ciałem, będąc jakby murem, tak też i wiara: wszystko odpiera”. Zatem aluzje do osoby Jana III, zbawcy ówczesnej chrześcijańskiej Europy, są nader przejrzyste. Rycina nie jest wolna od błędów rysunkowych w perspektywicznym skrócie postaci Archanioła, mimo to nie można odmówić jej pewnego wdzięku.

Autor druku, wierszopis i tłumacz Chrościński (ok. 1665 – zm. po 1722), pochodził ze stanu mieszczańskiego. Urodzony w Warszawie, uczestniczył w młodości w Odsieczy Wiedeńskiej. W 1685 r. Jan III za zasługi literackie i wojskowe nadał mu szlachectwo i herb Junosza, a także tytuł sekretarza królewskiego, wraz z kierownictwem kancelarii. Chrościński, powiązany bliskimi stosunkami z dworem, stał się żarliwym stronnikiem Sobieskich. Bardzo ciężko przeżył śmierć monarchy. Usunięty z dworu za czasów Augusta II, umarł podobno w sędziwym wieku za panowania następnego Wettyna.