Silva Rerum | 07.11.2014 Pierwsze informacje dotyczące dzierżawy prawa do polowania przez właścicieli dóbr wilanowskich pochodzą z grudnia 1859 r.[1] Hrabia August Potocki, pragnąc zabezpieczyć zwierzynę w dobrach wilanowskich przed sąsiadami, starał się wydzierżawić prawo do polowania w Wólce Kozodawskiej od dziedzica Domańskiego. Ten ostatecznie przystał na to, a w zamian zażądał kwoty w wysokości 300 złotych polskich rocznie[2]. Nie zachowała się niestety informacja, jak długo owa dzierżawa miała obowiązywać.
Sytuacja dotycząca dzierżawy prawa do polowania w dobrach Wilanów zmieniła się wraz z uwłaszczeniem chłopów w 1863 r. Problemem stały się niskie stany zwierzyny drobnej spowodowane możliwością posiadania przez włościan broni i polowania w obrębie należących do nich gruntów. A trzeba nadmienić, że pola należące do dworu wilanowskiego stanowiły zdecydowaną mniejszość w porównaniu z włościańskimi. Do tego usytuowane one były nie obok siebie, lecz naprzemiennie, co także komplikowało bardzo prowadzenie skutecznej gospodarki łowieckiej.
Z tego też powodu administracja generalna dóbr Wilanów, w imieniu hrabiów Potockich, zaczęła podpisywać z chłopami poszczególnych wsi lub sołtysem występującym w ich imieniu umowy dotyczące dzierżawy prawa do polowania. Włościanie, w czasie trwania owej, zobowiązywali się nie zezwalać nikomu innemu na polowanie na tymże terenie. Wydzierżawiający zaś obiecywał, że nie będzie wyrządzał szkód w polach i zasiewach oraz także nie pozwoli nikomu polować na tych gruntach.
Najstarszymi z zachowanych w Archiwum Gospodarczym Wilanowskim kontraktów dzierżawnych są dwa dokumenty z 13 stycznia 1872 r.[3]. Zawarte zostały one przez administrację dóbr wilanowskich, w imieniu hrabiny Aleksandry Potockiej, z gromadami wsi Powsinka oraz Wolica. Pierwsza dzierżawa ustalona została na okres trzech lat, licząc od 1 stycznia 1872 r., za kwotę 4 rubli srebrnych i 50 kopiejek rocznie. Druga podpisana została zaś identycznie jak w pierwszym przypadku, na trzy lata, licząc od 1 stycznia 1872 r. Jednakże mieszkańcy tejże wsi mieli otrzymywać rokrocznie znacznie wyższe wynagrodzenie dzierżawne, bo aż 20 rubli srebrnych oraz dodatkowo jeszcze 8 fur lepszej zbieraniny z lasów kabackich. Wynagrodzenie roczne za dzierżawę powiązane było z powierzchnią terenów poszczególnych wsi oraz jakością terenów łowieckich. Bywało, że zmieniała się ona z biegiem lat. Dzierżawa była ustalana w większości przypadków na trzy lata.
Miejscowości, na terenach których wydzierżawiano prawo do polowania w latach 1872–1891, to: Augustówka, Kabaty, Las, Powsin, Powsinek, Pyry, Służew, Wilanów, Wolica, Zastów oraz Zawady. Najmniej wynosiła kwota za dzierżawę gruntów wsi Augustówka – 6 rubli srebrnych, najwięcej płacono zaś za te należące do wsi Powsinka – 75 rubli srebrnych. Włościanie nie zawsze wymagali za dzierżawę wynagrodzenia w pieniądzach, czasami prosili o zapłatę w drzewie, przykładowo: wieś Pyry otrzymywała rokrocznie 2 fury gałęzi na opał.
[1] AGAD, AGWil (Archiwum Gospodarcze Wilanowskie), dział XX, sygn. 131/I, s. 146.
[2] Tamże, s. 151.
[3] Tamże, s. 455-456 i s. 514.