© Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie
Silva Rerum   Silva Rerum   |   01.12.2015

Karety paradne Jana III Sobieskiego

Fragmenty wystroju artystycznego karoc paradnych króla Jana III i jego najbliższej rodziny były po raz pierwszy w komplecie prezentowane współczesnej publiczności podczas wystawy „Królewskie karety Jana III Sobieskiego” od 12 września 2003 r. do 31 stycznia 2004 r. w Oranżerii Pałacu w Wilanowie. Zabytki ocalały jako dekoracja ambony w kościele w środkowopomorskim Radaczu pod Słupskiem i mogą uchodzić za historyczny dokument symbolicznego i geopolitycznego położenia Polski. Obecnie są własnością Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie i stanowią w zbiorach polskich wyjątkową pozostałość karet monarszych.

Czas pozwolił na przebadanie dekoracji, pogrupowanie jej snycerskich i malarskich części, powiązanie z trzema pojazdami, przybliżenie ich chronologii i miejsc powstania, a także, co ważne, na określenie przynajmniej niektórych wykonawców. Jedna z karet nosi podpisy francuskich rzemieślników czy artystów, którzy najprawdopodobniej zbudowali ją w Paryżu. Na fragmencie innej karety widnieje dzienna data „24 january 1692”. Dekoracja malarska mogła w całości powstać w malarni wilanowskiej.

Rozległe studia porównawcze doprowadziły do odtworzenia i zwymiarowania pojazdów, w tym szczególnie precyzyjnie pudeł karet. Ich rekonstrukcje stanowią stelaże dla fragmentów dekoracji, teraz już rozmieszczonych w oryginalnym porządku. Badania z zakresu historii sztuki i zostały uzupełnione dokładnymi analizami konstrukcji podobnych karet w Lizbonie, skorygowanymi w skali 1:1. Bez tych czynności nie byłoby możliwe przygotowanie wystawy. Rekonstrukcja pudeł pozwoliła na podjęcie prac konserwatorsko-restauratorskich, w których obok zachowania substancji zabytkowej istotne stało się precyzyjne i czytelne uzupełnienie ubytków form rzeźbiarskich i malarskich w sposób przybliżający ich pierwotną estetykę, pełną barwy i przepychu, a podporządkowaną treściom ideowym programu dekoracji.

W katalogu, który towarzyszył wystawie, aspekt konserwatorski ustępuje prezentacji zespołu dekoracji i ustaleń badawczych. Zamieszczone w nim wyniki są niezmiernie zajmujące przede wszystkim przy odczytywaniu programów propagandy splendoru władzy królewskiej Jana III i jego planów dynastycznych. Pozwalają na cząstkowe wejrzenie w decorum wciąż zbyt mało znanego dzisiaj ceremoniału dworu Sobieskich z okresu liczonego od momentu zamówienia karet do czasu ich użytkowania. Napis z 1692 r. sugeruje, że przynajmniej kareta Jana III weszła do użycia w tym lub następnym roku, zbiegając się tym samym z 10. rocznicą wiktorii wiedeńskiej.

Fragmenty ze wstępu Pawła Jaskanisa, dyrektora Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie, do katalogu: Królewskie karety Jana III Sobieskiego, Muzeum Pałacu w Wilanowie, Warszawa 2004