© Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie
   |   21.01.2016

Markieteria (Leksykon, PJM)

W Sypialni Królowej możemy podziwiać francuską toaletkę z XVII wieku, która zdobiona jest techniką markieterii. Co to znaczy? Na czym polegała ta technika? Wytłumaczmy to na przykładzie toaletki królowej.

Toaletka składa się z 4 szkatułek i lustra. Szkatułki toaletki wykonane są z drewna. Drewniane powierzchnie ozdobione są różnymi scenami. Te sceny wykonano z takich materiałów jak: szylkret, blacha mosiężna, blacha cynowa, masa perłowa. Niektóre nazwy tych materiałów brzmią tajemniczo.
Szylkret to masa rogowa uzyskana ze skorupy żółwia morskiego. Naturalny kolor szylkretu to delikatny żółty z ciemnobrązowymi cętkami. Szylkret często barwiono lub układano na czerwonym podkładzie i wtedy jego powierzchnia wydawała się czerwona. Masa perłowa  to wewnętrzna warstwa muszli małży. Ma kolor srebrzystobiały, kremowy lub delikatnie różowy.

Mosiądz to metal o żółtej barwie. Cyna to też metal, ma kolor srebrzystobiały.

No ale co z tą markieterią? Jak wykonuje się dekorację z użyciem tych materiałów?
Aby wykonać taką dekorację, rzemieślnicy układali po kolei na sobie warstwy materiałów: arkusz blachy mosiężnej, arkusz blachy cynowej, arkusz szylkretu i arkusz masy perłowej. Na samym wierzchu kładli rysunek – jako wzór. Wycinali ten rysunek cienką piłą, tak aby przeszła ona przez wszystkie warstwy. Otrzymywano więc wycięty z wielu materiałów rysunek, a także wycięte tło ze wszystkich materiałów.

Następnie składano warstwy razem, na przykład jako tła używano wyciętego szylkretu, a rysunek był z blachy cynowej. Jeśli szkatułka była ozdobiona taką dekoracją: tło szylkretowe, a rysunek z blachy cynowej, to rzemieślnik mógł wykonać drugą szkatułkę o odwrotnym wzorze dekoracji. Ta druga szkatułka będzie mieć tło z blachy cynowej, a rysunek szylkretowy. To trochę jak pozytyw i negatyw w fotografii. Komplet szkatułek zrobiony według pierwszego wzoru nazywa się premiere partie, a komplet szkatułek z odwrotnym ułożeniem dekoracji nazywamy contre partie.
Przyjrzyjmy się toaletce królowej. Czy potrafią Państwo rozpoznać, z jakich materiałów wykonane są poszczególne elementy?

Tło jest z barwionego szylkretu. Ma kolor ciemnoczerwony. Może się kojarzyć z niebem o wschodzie lub zachodzie słońca.

Postacie są z masy perłowej, która ma oddać ciepły koloryt skóry ludzkiej.
Ubrania, krzewy, chmury wykonane są z żółtej blachy mosiężnej.

Elementy srebrzystobiałe wykonane zostały z blachy cynowej. Wspaniale imituje ona na przykład srebrzysty blask wody.  

Technika zdobienia mebli markieterią była modna od końca XVII wieku do początków XX wieku. Mistrzem markieterii był Andre Charles Boulle – nadworny artysta Ludwika XIV. Do dekoracji mebli stosował różne materiały. Część z nich już znamy z dekoracji toaletki królowej: barwiony szylkret, mosiądz, cyna, masa perłowa. Często wykorzystywał też: srebro, heban, kość słoniową, róg.
Jakie meble dekorowano markieterią? Najczęściej były to masywne meble o prostych kształtach: kabinety, szafy dwudrzwiowe, szafki zegarowe, komody, biurka.

A teraz zapraszamy Państwa na spacer po pałacu. Czy potrafią Państwo odnaleźć inne meble dekorowane markieterią?