© Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie
Silva Rerum   Silva Rerum

Palij Semen

Palij Semen (ok. 1640-1710), pułkownik chwastowski i białocerkiewski, przywódca powstania. Prawdopodobnie był synem Kozaka Filipa Hurko. Należał do pułku niżyńskiego, pod koniec lat 70-tych XVII w. przeszedł na Zaporoże, gdzie uzyskał przydomek Palij. Ok. 1683 r. znalazł się na Ukrainie Prawobrzeżnej i w 1684 roku wspólnie z wysłannikami hetmana Lewobrzeża Iwana Samojłowicza rozpoczął rozruchy przeciw wiernemu królowi Janowi III Sobieskiemu hetmanowi Prawobrzeża Andrzejowi Mohyle, omal nie doprowadzając do jego śmierci. Po klęsce swych planów podporządkował się Mohyle i w grudniu 1684 wziął udział w wyprawie pod Cecorę; w sierpniu-wrześniu 1685 r. uczestniczył w rozbiciu tatarskiego czambułu pod Lachowcami, a następnie (jako pułkownik) w wyprawie Stanisława Jabłonowskiego do Mołdawii, podczas której został postrzelony w bitwie pod Bojanem.

W następnym roku zbuntował się przeciw Mohyle, jednak król, nie chcąc dopuścić do rozłamu wśród Kozaków, zaciągnął jego stronników na kolejną wyprawę do Mołdawii. Wkrótce po powrocie, otrzymawszy dla swego pułku dobra chwastowskie, zaczął występować przeciw okolicznej szlachcie, lokując w jej dobrach Kozaków i wybierając prowiant; w coraz mniejszym stopniu zgadzał się również na podporządkowanie Mohyle i jego następcom na urzędzie hetmana kozackiego, chociaż jeszcze w 1689 r. współdziałał z wiernymi królowi Kozakami w walce z Tatarami pod Humaniem. W tym samym roku został aresztowany pod zarzutem zamiaru opanowania Niemirowa, przyłączenia Chwastowszczyzny do Zadnieprza i występowania przeciw szlachcie, jednak ze względów wojskowych na początku 1690 r. odzyskał wolność.

Zajął się zwalczaniem czambułów tatarskich, podejmował również liczne wyprawy w okolice Kizykermanu (1690), Białogrodu (1691), Oczakowa (1692, 1694), Tehini i Budziaku (1693), nie zaprzestając sporów i starć ze szlachtą i wojskami polskimi, co doprowadziło do walk z oddziałami Stanisława Druszkiewicza i Stanisława Jabłonowskiego. Kontaktował się z urzędnikami rosyjskimi i hetmanem kozackim Zadnieprza Iwanem Mazepą, do którego zwracał się w l. 1691 i 1693/4 z propozycją włączenia terytorium swego pułku do państwa rosyjskiego oraz z żądaniem posiłków przeciw Polakom. Po śmierci Jana III uznał w 1698 r. Augusta II Wettina.

W 1700 r. wysłał na pomoc królowi przeciw Szwedom niewielki oddział Kozaków pod Rygę, licząc na wstrzymanie wykonania konstytucji o likwidacji Kozaczyzny, wkrótce jednak rozpoczął walkę ze stacjonującymi na Polesiu kijowskim oddziałami Marcina Cieńskiego. W 1702 r. nie podporządkował się żądaniu zwinięcia pułku i jesienią przyłączył się do antypolskiego powstania Samusia na Kijowszczyźnie i Bracławszyźnie. Po zajęciu Białej Cerkwi usiłował poddać objęte powstaniem obszary pod władzę Rosji, uzyskując od Piotra I pieniądze i posiłki, nie podjął jednak bardziej aktywnych działań. Skłócony z Mazepą, został przezeń aresztowany pod Pawołoczą w sierpniu 1704 r. i odesłany do Moskwy; latem 1705 udał się na zesłanie do Tomska, a następnie do Tobolska. Na Ukrainę powrócił pod koniec 1708 r., po przejściu Mazepy na stronę Karola XII. Uczestniczył w bitwie pod Połtawą (1709), a następnie w pościgu za pokonanym przeciwnikiem do Perewołoczny. Wkrótce potem został mianowany pułkownikiem białocerkiewskim i przystąpił do odtwarzania pułku, zmarł jednak między 24 I a 13 V 1710. Został pochowany w monasterze meżyhirskim.