© Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie
Silva Rerum   Silva Rerum

Przemiany w domu Słońca

Do motywów alegorycznych składających się na harmonię wilanowskiego mikrokosmosu zalicza się w pierwszej kolejności zapożyczona z Metamorfoz Owidiusza koncepcja domu Słońca. Motyw solarny, zdobiący obecnie frontową fasadę, znajdował się pierwotnie w tympanonie (do przebudowy z ok. 1684–92). W centralnie zaplanowanej Wielkiej Sieni Jerzy Szymonowicz-Siemiginowski namalował plafon z kwadrygą Apolla-Słońca (alegoria Dnia i Nocy, lata 80. XVII w.), której metaforyczny bieg po niebie podkreślono w układzie sypialni i antykamer królewskiej pary, z przedstawieniami odnoszącymi się do pór roku i mniejszymi scenami fryzu, zaopatrzonymi w komentarze wyjęte z Georgik Wergiliusza.

Podobnie idealne Państwo Słońca (1623) Tommasa Campanelli było rządzone według świętych ksiąg Bukolik i Georgik. Odpowiednie znaki zodiakalnego koła umieszczone zostały na malowidłach sklepień głównych pomieszczeń apartamentów, a także w dekoracji na zewnątrz pałacu. Wspomnieć trzeba o stiukowym zegarze słonecznym z półpostacią Saturna, ilustrującym roczny bieg słońca wyznaczony przez punkty równonocy i przesileń oraz o kompozycji od strony północnej, w której Śmierć obrywająca skrzydła Amorowi zestawiona została z przepołowioną sferą gwiazd stałych z pasem zodiakalnym rozdzielonym na znaki jesienno-zimowe i wiosenno-letnie oraz z oceanem i punktami równonocy i przesileń (Rak i Waga). Zmiany roczne uzupełnione zostały w Wilanowie aluzjami do obrotów dziennych. Wergiliuszowy cykl roczny prac na roli połączono z horacjańską wizją pokoju i politycznego ładu pod patronatem Saturna i Astrei. Ideał ziemiańskiego otium (spokój) podano w antykizowanym kostiumie złotego wieku, aktualizując motywy IV eklogi Wergiliusza. Kojarzonej z Astreą zodiakalnej Virgo (Panny) z plafonu Lata nadano rysy twarzy królowej. Symboliczne wizerunki tego typu miały za cel pochwałę rządu i dynastii. Astreę kojarzono ze sprawiedliwością i przydawano jej astronomiczne instrumenty Uranii (muzy astronomii), włączając elementy horoskopowe do programu apoteozy władzy.