© Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie
   |   09.07.2019

Walka z ćmą azjatycką na terenie Wilanowa

W 2018 roku w pasie zieleni przy ulicy Stanisława Kostki Potockiego (od placu przed kościołem św. Anny ku południowemu krańcowi ulicy) pracownicy Działu Ogrodowego muzeum zidentyfikowali ognisko ćmy azjatyckiej (Cydalima perspectalis). Szkodnik przedostał się wówczas z ulicy na teren zabytkowego ogrodu pałacowego w Wilanowie. Dział Ogrodowy muzeum, jak również kontrahenci podjęli wówczas w trybie pilnym kosztowny program oprysków zwalczających ćmę oraz opracowali i wdrożyli system monitorowania obszarów aktywności szkodnika. Zastosowany program oprysków przyniósł oczekiwane rezultaty. O ile jednak na terenie ogrodów pałacowych populacja ćmy zdaje się być pod kontrolą, a nawet obszarowo przejawiać oznaki regresu, o tyle w bezpośrednim sąsiedztwie muzeum (ulice Kolegiacka i Biedronki) obserwowane są nadal rozległe ogniska jej występowania. Sytuacja ta niesie ze sobą wielkie ryzyko, bowiem muzeum ponosi nie tylko wysokie koszty walki ze szkodnikiem "pielęgnowanym" na sąsiednich posesjach, ale staje także w obliczu potencjalnej sytuacji, w której siła jego ataku będzie tak duża, że przerośnie możliwości kadrowe i ekonomiczne instytucji w walce z nim. Wówczas szkodnik ten w perspektywie nadchodzących dwóch lat może zniszczyć cały zasób bukszpanów barokowego ogrodu muzeum liczący 160 000 szt. krzewinek tego gatunku.

Żerowanie ćmy azjatyckiej na bukszpanach prowadzić może do bardzo dużych zniszczeń, bo zaatakowane (pozbawione liści) krzewy szybko obumierają – taka sytuacja miała miejsce w Krakowie, jak również w wielu historycznych ogrodach Europy: Vaux-le-Vicomte, Sceaux, Wersalu (Francja), Het Loo (Holandia) czy Charlottenhof-Sanssouci (Niemcy).

Wśród europejskich specjalistów z dziedziny konserwacji i rewaloryzacji ogrodów historycznych toczą się debaty na temat kierunku działań, który należy objąć w obliczu całkowitej utraty bukszpanu w danym ogrodzie. Prowadzone są eskperymenty nad znalezieniem zamiennika, tj. rośliny innego gatunku, która łudząco przypomina bukszpan, a nie znajduje się na liście żerowania ćmy. Wiele ogrodów zdecydowało się już na zastosowanie ostrokrzewu bukszpanowego (Ilex crenata). W zarządzanym przez Royal Horticultural Society ogrodzie Wisley (Wielka Brytania) otwarto niedawno modelowy ogród, w którym ozdobne partery węzłowe obsadzono rekomendowanymi przez RHS zamiennikami dla atakowanego przez ćmę bukszpanu. Jednak nawet doskonały zamiennik nie będzie już tym, co oryginalny bukszpan, który determinuje charakter i specyfikę wielu historycznych założeń ogrodowych. Czy barokowy ogród, w którym od stuleci tworzono finezyjne bukszpanowe ornamenty, będzie nadal autentyczny, jeśli tradycyjny bukszpan zastąpi chociażby wspomniany ostrokrzew bukszpanowy?

W naszej ocenie stan bukszpanów na terenie dzielnicy Wilanów obliguje do szeroko zakrojonej akcji informacyjnej i wspierającej skierowanej do właścicieli nieruchomości na terenie dzielnicy oraz całego miasta stołecznego Warszawy, dotyczącej eliminacji szkodnika. Kosztowne działania zaradcze prowadzone przez muzeum oraz innych administratorów historycznych ogrodów, na terenie których znajdują się bukszpany, nie przyniosą pożądanego rezultatu, jeśli do tej walki nie przyłączą się inni administratorzy terenów zieleni urządzonej. Apelujemy także do Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, by rozpoczęte zostały prace nad programami wspierającymi finansowo obiekty takie jak Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie w walce z intruzywnym szkodnikiem, a w najczarniejszym scenariuszu – w odtwarzaniu zniszczonych ogrodów.


Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie kontaktowało się w tej sprawie z Biurem Ochrony Środowiska Urzędu Miasta Stołecznego Warszawy. W odpowiedzi na nasz apel Urząd zlecił przygotowanie ekspertyzy „Problem, rozpoznawanie, zagrożenie i jego ocena, profilaktyka, ochrona i zwalczanie motyla Ćma bukszpanowa (Cydalima perspectalis)”, którą następnie przekazał burmistrzom dzielnic z prośbą o podjęcie odpowiednich kroków. Mamy nadzieję, że zostaną przeprowadzone działania, które pozwolą zlikwidować zagrożenie dla krzewów bukszpanowych znajdujących się w historycznych ogrodach wilanowskich.

                                                                                                                      16 lipca 2019 r.