Referendarzy w Koronie ustanowił Zygmunt I, dla Litwy zaś jego syn Zygmunt August. Powinno być ich czterech, po dwóch (świecki i duchowny) dla obu części składowych państwa polsko-litewskiego. Musieli stale przybywać przy dworze i odpowiadali za przyjmowanie skarg i próśb, które następnie referowali kanclerzowi i królowi. Zasiadali w sądach asesorskich, a od 1600 roku przewodniczyli obradom sądu referendarskiego, w którym rozstrzygano spory pomiędzy chłopami z dóbr królewskich a starostami i dzierżawcami. Wraz z pojawieniem się w drugiej połowie XVIII wieku Rady Nieustającej, spośród nich wybierano sekretarzy do Departamentu Interesów Cudzoziemskich.
