„Regestr spisany różnych rzeczy zabranych w Tarłowie tak chrześcijanom jako i Żydom przez Kozaków, Anno 1707 die 2 Novembris”
DE EN PL
Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie

Pasaż Wiedzy

Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie

„Regestr spisany różnych rzeczy zabranych w Tarłowie tak chrześcijanom jako i Żydom przez Kozaków, Anno 1707 die 2 Novembris” źródło: Kwartalnik Historii Kultury Materialnej 1971/1
57_tarlow_kosciol_stiuki_smierc.jpg

Dokument ów spisany został w Tarłowie. W czasach przedrozbiorowych było to nieduże miasto prywatne leżące w województwie sandomierskim, lokowane w 1550 r. przez Andrzeja Tarłę. W XVII w. Tarłów należał do rodziny Oleśnickich, następnie do Denhoffów. W interesującym nas roku 1707 był własnością Stanisława Ernesta Denhoffa, wojewody połockiego i hetmana polnego litewskiego. Działo się to w trakcie wojny północnej, w chaosie, jaki nastąpił w Polsce po zrzeczeniu się tronu przez Augusta II. Nastał wtedy czas samowoli żołnierzy, którzy grabili mijane miasta i miasteczka. Jednym z nich był Tarłów. Żołdacy zabrali mieszkańcom rozmaite przedmioty przedstawiające największą wartość materialną (np. biżuterię, pieniądze, tkaniny, odzież), a równocześnie takie, które łatwo było transportować, o niedużych gabarytach. Pozostawili zaś narzędzia i sprzęty domowe, mniej wartościowe i cięższe. Po owej grabieży dokonano spisu strat poniesionych przez poszczególnych mieszczan. Z dokumentu tego dowiadujemy się m.in., kto został obrabowany, jakie rzeczy zostały zagrabione, w jakiej ilości oraz jak oszacowano ich wartość. Informacje te są cenne dla badań nad stanem zamożności i handlem małych miast Rzeczypospolitej na początku XVIII stulecia.

I tak wśród tarłowian poszkodowanych wskutek najazdu kozackiego, którzy zostali uwzględnieni w opisywanym regestrze, byli głównie Żydzi oraz dwóch Polaków. Ci ostatni to: „sławetny pan wójt”  Wawrzeniec Czapiński oraz „jegomość ksiądz kanonik sandomierski” o nazwisku Rzeczka. Wśród przedstawicieli ludności żydowskiej byli: rabin, czterech kramarzy  (Erslow, Icek Lejzorowic, Marek Hosenowic, Rafał) oraz ośmiu innych, nieznanej profesji (zapewne też kupców) – nazwani: Aron, Berk, Icek „syn Mącyny”, Jakiełek, Jakub Giecl, Mojżesz, Lejzor i Tyslik. Nie wiadomo, czy zrabowane im przedmioty były wyłącznie towarami przeznaczonymi na sprzedaż, czy zastawionymi, nie jest też wykluczone, że część z nich  była prywatnego użytku. Najwięcej drogocennych rzeczy, na łączną  kwotę blisko 8000 zł, stracił rabin. Połowę mniejszą wartość (około 4000 zł) przedstawiały ruchomości, które Kozacy zrabowali Żydowi Mojżeszowi, na nieco ponad 2000 zł wyceniono rzeczy utracone przez Arona. W pozostałych przypadkach były to mniej kosztowne przedmioty.

Najczęściej wśród strat wymienione zostały różne elementy odzieży damskiej i męskiej oraz materiały wszelakich gatunków, np. „ferezja [z] sukna przedniego lisami podszyta”, „żupan kałamajkowy”, „kabat atłasowy”, „fartuch tabinowy”, „mętlik białogłowski”, „spodnica atłasowa czerwona, korona u niej złota”, „katanka karmazynowa atłasowa [...]”, „manta szkarłatna złocista”, „czepki malowane”, „czapka z lisem”, pończochy, skarpetki, „boty”, „aras koloru rozmaitego”, płótno, jedwab, krepa, kitaj. Najzamożniejsi stracili przechowywaną gotówkę („gotowe pieniądze”, „bite talery krzyżowe”, „czerwone złote”, „podwójne dukaty”), którą np. rabin ukrył w skrzyni i szkatule. Ów najbogatszy mieszkaniec Tarłowa utracił wówczas także drogocenne klejnoty, m.in. złote łańcuchy, sznury pereł, korale, pierścienie złote z rubinami, guziki „złote odlewane” i „srebrne złociste”. Zrabowanymi precjozami były też srebrne puchary, wyroby mosiężne i cynowe (talerze, flasze, lichtarze). Po kilka półmisków z cyny utracili również Żyd Berk i ksiądz jegomość. Wśród skradzionych artykułów były przyprawy, takie jak pieprz, imbir, goździki, cynamon, gałka muszkatołowa oraz „cukry” i ryż. Kozacy zabrali też sporo drobnego towaru kramnego, w tym choćby karty do gry, nici, igły, taśmy, szpilki, sznurki, rzemyki, wstęgi, a ponadto noże, papier, proch i tytoń. Zrabowali również konie należące do wójta i księdza.

Informujemy, iż w celu optymalizacji treści dostępnych na naszej stronie internetowej oraz dostosowania ich do Państwa indywidualnych potrzeb korzystamy z informacji zapisanych za pomocą plików cookies na urządzeniach końcowych Użytkowników. Pliki cookies mogą Państwo kontrolować za pomocą ustawień swojej przeglądarki internetowej. Dalsze korzystanie z naszej strony internetowej, bez zmiany ustawień przeglądarki internetowej oznacza, iż akceptują Państwo stosowanie plików cookies. Potwierdzam, że aktualne ustawienia mojej przeglądarki są zgodne z moimi preferencjami w zakresie stosowania plików cookies. Celem uzyskania pełnej wiedzy i komfortu w odniesieniu do używania przez nas plików cookies prosimy o zapoznanie się z naszą Polityką prywatności.

✓ Rozumiem