• Trafność wyników
• Tytuł
• Typ zasobu
• Źródło pochodzenia
• Data

Fajerwerki gdańskie dla uczczenia ślubu Jakuba Sobieskiego i Jadwigi Elżbiety Neuburskiej (artykuł, Sobiesciana)

Rycina przedstawia konstrukcję wykonaną na potrzeby pokazu fajerwerków, który odbył się w Gdańsku 25 marca 1691 roku z okazji ślubu Jakuba Sobieskiego i Jadwigi Elżbiety Neuburskiej. Na drewnianej platformie wzniesionej nieznacznie ponad ziemię ustawiono w centrum kwadratowy postument i cztery mniejsze …

Pamiątka dwóchsetletniej rocznicy oswobodzenia Chrześcijańswa od najazdu Turków (artykuł, Sobiesciana)

Barwne przedstawienie ołtarza Chrystusa Ukrzyżowanego z Katedry na Wawelu. Krucyfiks na tle srebrnej, repusowanej w kwiaty blachy, w zwieńczeniu ołtarza obraz Matki Bożej z Dzieciątkiem w asyście dwóch aniołów, po bokach krzyża, na ramie medalionowe popiersia pary królewskiej – Jana …

Historyczne kolekcje róż (artykuł)

„Róże nie potrzebują opisania: wszędzie są naypowabnieyszym przystrojeniem” – stwierdzenie to, zaczerpnięte z Myśli różnych o sposobie zakładania ogrodów Izabeli Czartoryskiej, w pełni oddaje uznanie, jakim cieszyły się te kwiaty od czasów starożytnych. W ogrodach wilanowskich róże pojawiały się już …

Portret Teresy Kunegundy Sobieskiej (artykuł, Sobiesciana)

Portret popiersiowy Teresy Kunegundy Sobieskiej, w formie owalu ujętego w szerokie obramienie. Księżna ukazana 3/4 w prawo, w dekoracyjnej sukni z koronkami, upiętymi rękawami i aplikowaną biżuterią. Do ramion przypięty płaszcz obszyty gronostajami. Na owalnym obramieniu portretu napis minuskułą kursywną: …

Jan III. Król Pol. W. X. Litewski (artykuł, Sobiesciana)

Owalny portret Króla w kirysie, z naramiennikiem w kształcie złoconego lwa. Pod zbroją, na ramieniu, widoczna kolczuga. Czerwony płaszcz podbity białym futrem z haftowanym (?) orderem Ducha Świętego zapięty na ramieniu. Na szyi łańcuch orderowy Orderu Ducha Świętego, na głowie …

Portret Jana III Sobieskiego w karacenie (artykuł, Sobiesciana)

Karta z katalogu wystawy Zabytki XVII wieku. Wystawa jubileuszowa Jana III w Krakowie 1883 (tabl. XVII o wymiarach 42,7 x 31,7 cm). Przedstawia portret Jana III en face w karacenie o dużych łuskach i płaszczu podbitym futrem, spiętym broszę z …

Portret Jana III Sobieskiego w zbroi (artykuł, Sobiesciana)

Portret Jana III Sobieskiego autorstwa anonimowego, zapewne niemieckiego, autora, wydany w Berlinie. Przedstawia monarchę w ujęciu 3/4 w lewo, w zbroi płytowej przepasanej szarfą. Na ramionach płaszcz podszyty futrem, spięty pod szyją broszą z kamieniami. Głowa odkryta, z włosami zaczesanymi …

Listy z czasów Jana III. i Augusta II. (artykuł, Sobiesciana)

Publikacja Gotarda Unna i Władysława Skrzydylki jest wyborem z poprzednich wydań korespondencji królewskiej z końca 1683 i pierwszej połowy 1684 roku. Znajdujemy tu listy Krzysztofa Grzymułtowskiego, marszałka Sejmu I Rzeczypospolitej, marszałka Trybunału Głównego Koronnego w 1672 roku, wojewody poznańskiego oraz …

Pobyt Jana III w Prusiech Królewskich w latach 1677 i 1678 (artykuł, Sobiesciana)

Zapis ostatniego wykładu współzałożyciela Towarzystwa Naukowego w Toruniu. Sierakowski w dwusetną rocznicę Odsieczy Wiedeńskiej pisze o poszukiwaniach pamiątek po Janie III Sobieskim, przekazywanych na wystawę w Krakowie. Wymienia m.in. przekazany przez zarząd kościelny Kaplicy Królewskiej w Gdańsku portret Sobieskiego, namalowany …

Sobiesciana. O chorągwi tureckiej zdobytej pod Wiedniem, co ma być rzekomo na historycznej wystawie wiedeńskiej (artykuł, Sobiesciana)

Artykuł prostuje historię wędrówki zdobycznej chorągwi tureckiej, złożonej królowi u stóp po zwycięskiej bitwie. Jak donoszą dzienniki wiedeńskie chorągiew ta była przesłana papieżowi, który z kolei ofiarował ją generałowi Dąbrowskiemu. Autor uściśla, że chorągiew Wielkiego Wezyra była ofiarowana przez Sobieskiego papieżowi …

Działo się w projekcie EOG (artykuł)

Projekt „Edukacja społeczna w konflikcie urbanizacyjno-ekologicznym na terenie Muzeum Pałacu w Wilanowie”, realizowany w latach 2014–2016, obfitował w wydarzenia i działania naukowe. Zapraszamy do zapoznania się z historią projektu! Projekt „Edukacja społeczna w konflikcie urbanizacyjno-ekologicznym na terenie Muzeum Pałacu w Wilanowie” …

Szlachecki memoriał dla wnuków Adama Jana Warakomskiego (artykuł, Silva Rerum)

Jeden z ciekawszych znanych polskim uczonym dokumentów z gatunku silva rerum pochodzi z roku 1743 – taką datę wpisał na stronie tytułowej swojej księgi starosta nowodworski Adam Jan Warakomski herbu Abdank. W dziele tym przedstawił się czytelnikowi jako młody poeta, …

Skarbiec rozmaitych sciencyi… jako domowe kompendium wiedzy (artykuł, Silva Rerum)

Rękopiśmienne księgi szlacheckie zwane silva rerum (łac. las rzeczy) zawierały zapiski najróżniejszej treści, m.in. historycznej, politycznej, geograficznej, medycznej, zielarskiej, astrologicznej czy po prostu ciekawostki. Przechowywano w nich informacje, które otrzymano od przodków i uznano za wartościowe, godne tego, by przekazać …

Lekcje fizyki eksperymentalnej opata Jeana-Antoine’a Nolleta oczami polskiego szlachcica (artykuł, Silva Rerum)

Jean-Antoine Nollet (1700–1770) był francuskim fizykiem eksperymentalnym. Od początku lat 30. XVIII w. badał metody i narzędzia wykorzystywane w fizyce eksperymentalnej w Londynie. Wraz z innymi badaczami przeprowadzał tam również eksperymenty. W krótkim czasie został członkiem Towarzystwa Królewskiego w Londynie, …

Tura kawalerska Józefa Jerzego Hylzena (1752–1754) (artykuł, Silva Rerum)

Józef Jerzy Hylzen (1736–1786) był synem wojewody mińskiego Jana Augusta (1702–1767) i Konstancji Plater. Wychowywał się w Dagdzie. Oprócz sprawowania funkcji publicznych jego ojciec był autorem dzieła o historii Inflant, zawierającego także herbarz szlachty inflanckiej. Z kolei wuj Józefa Jerzego …

Protoplaści rodów szlacheckich (artykuł, Silva Rerum)

Szlacheccy protoplaści, założyciele rodów szlacheckich, w czasach wczesnonowożytnych byli wzorami moralnymi, chlubą rodową przypominającą o zdobyciu najcenniejszego skarbu – herbu. Jednocześnie poświadczali cnotę współczesnych, zgodnie z przekonaniem, że szlachectwo dziedziczy się przez krew. Ono zapewniało możliwość korzystania z przywilejów szlacheckich …

Wzorce osobowe w dziejach bajecznych Polski (artykuł, Silva Rerum)

Epoka renesansu wciąż rozpatrywała historię jako działalność jednostek. Przede wszystkim miały to być osoby nieskazitelne, ukazane wyłącznie w pozytywnym świetle. Piśmiennictwo wytworzyło wzorce osobowe, które przedostały się do potocznej świadomości i zachowały się w niej jako archetypy, a nie postaci …

Aleksander Benedykt Sobieski (artykuł, Silva Rerum)

Aleksander Benedykt Sobieski urodził się 6 września 1677 r. podczas pobytu rodziny w Gdańsku. Zgodnie z domową tradycją otrzymał przezwisko Minionek. Narodziny królewicza miasto uczciło wspaniałymi dwudniowymi uroczystościami. Rodzicami chrzestnymi chłopca zostali papież Innocenty XI (Benedetto Odescalchi) i Katarzyna z …

Mityczni przodkowie – kim właściwie byli Sarmaci? (artykuł, Silva Rerum)

W epoce staropolskiej przywiązywano dużą wagę do genealogii, poszukiwano jak najdawniejszych przodków, aby wypaść korzystnie w porównaniu z mieszkańcami innych państw Starego Kontynentu. Szlachta znalazła swoich protoplastów w Sarmatach, którzy mieli istnieć od czasów wojny trojańskiej. Tej samej, w której …

Motyw gniazda w mitologii szlacheckiej (artykuł, Silva Rerum)

Gniazdo to miejsce szczególne – miejsce początku. Królestwo Polskie narodziło się w Gnieźnie. Już Jan Długosz uznawał, że to idealne wręcz miejsce na ziemi. Obszar, na którym pierwszy władca Polski Lech postanowił się osiedlić, kronikarz opisał jako teren bardzo rozległy, …

Od Sarmacji do Arkadii – mitologizacja przestrzeni w kulturze szlacheckiej (artykuł, Silva Rerum)

Ważnej dla danej społeczności przestrzeni nadaje się pozytywne cechy. Tak było z Sarmacją w piśmiennictwie XVI–XVIII w. opisywaną jako mityczna Arkadia. Ta mogła mieć dwojakie pochodzenie: antyczne (złoty wiek wprowadzony przez Owidiusza i sielanka w utworach Wergiliusza) oraz biblijne (motyw …

Cudowne miejsce – Sarmacja (artykuł, Silva Rerum)

Pisarze antyczni Sarmacją określali północną część Europy. Nazwa pochodziła od Sarmatów – wojowniczego ludu irańskiego pierwotnie mającego siedziby nad Morzem Czarnym. W dobie nowożytnej znaczenie pojęcia Sarmacja się zmieniało, aż w końcu ukształtowało się w świadomości społecznej jako symbol tożsamości …

Mityczne pochodzenie rodów szlacheckich (artykuł, Silva Rerum)

.

Maria Kazimiera de la Grange d’Arquien (artykuł, Silva Rerum)

Maria Kazimiera przyszła na świat rodzinie Henryka de la Grange, markiza d’Arquien, i Franciszki de la Châtre. Data i miejsce urodzenia królowej budzą wątpliwości. Autor jej najlepszej biografii – Michał Komaszyński – przyjął, że Maria Kazimiera urodziła się w 1641 …

Mit palemoński (artykuł, Silva Rerum)

Wielkie Księstwo Litewskie zaczęło „tworzyć” swoją historię w XVI w. Wcześniej nie pozwalały na to sytuacja polityczna, brak tradycji dziejopisarskiej spowodowany oddaleniem od Zachodu (i odmiennym językiem), a także brak zapotrzebowania na genealogię państwa. W XVI w. miała miejsce większa …

Mit lechicki (artykuł, Silva Rerum)

Już w średniowiecznych przekazach ustalono, że założycielem Polski był Lech. Od jego imienia pochodziła nazwa kraju – Lechia – i jego mieszkańców – Lechitów. W czasach wczesnonowożytnych kontynuowano opis początków państwa polskiego, zgodnie z którym Lech z bratem Czechem (czasami …

Czas mityczny w kulturze szlacheckiej (artykuł, Silva Rerum)

W epoce nowożytnej początki dziejów większej lub mniejszej społeczności były otoczone kultem świętości, dotyczyły pewnej sfery nadzwyczajności. Tak było zarówno w tradycji chrześcijańskiej (w opisie powstania świata w Księdze Rodzaju, symbolicznym rozejściu się spod wieży Babel czy przekazaniu synom przez …

Rokosz gliniański (artykuł, Silva Rerum)

Zwany także rokoszem Granowskiego (od nazwiska głównego dowódcy opozycji antykrólewskiej Rafała Granowskiego) lub rokoszem pod Glinianami (od miejscowości leżącej pod Lwowem, gdzie zebrała się szlachta). Rokosz gliniański był wymierzony przeciwko Ludwikowi Węgierskiemu. W opisie panowania tego króla podkreślano jego cudzoziemskość, nieznajomość …

Architekt Szymon Bogumił Zug – prace w Wilanowie i w Mokotowie Izabelli Lubomirskiej (artykuł, Silva Rerum)

Szymon Bogumił Zug (Simon Gottlieb Zugk), saski architekt (ur. 20 lutego 1733 r., Merseburg, Saksonia, zm. 11 sierpnia 1807 r., Warszawa), od 1747 r. pracował w Dreźnie w Saskim Urzędzie Budowlanym. W 1756 r. osiadł w Polsce, gdzie w 1768 …

Muzyka barokowa w Rzeczypospolitej (artykuł, Silva Rerum)

W dość powszechnie akceptowanej, choć oczywiście stanowiącej znaczne uproszczenie, opinii historyków różnych dziedzin sztuki reakcją na renesans, do którego rozkwitu w krajach północnoeuropejskich przyczyniła się reformacja, był barok, związany w początkowej jego fazie z kontrreformacją. Przypadek przemian stylu muzyki w …

Chrystian Piotr Aigner – w kręgu Stanisława Kostki Potockiego i Wilanowa (artykuł, Silva Rerum)

Chrystian Piotr Aigner (1756–1841), jeden z najwybitniejszych polskich architektów i teoretyków polskiego neoklasycyzmu, żył i tworzył w epoce upadku państwowości Rzeczypospolitej i zmagań o jej odzyskanie, w których uczestniczyły magnackie rody jego mecenasów i zleceniodawców: Czartoryskich, Lubomirskich i Potockich. Wspierali …

Stroje staropolskich podróżników (artykuł, Silva Rerum)

Staropolska korespondencja, spisy podróżnych rachunków oraz nakreślane jeszcze przed podróżą instrukcje i wskazówki dla podróżnych pozwalają na zarysowanie wielu interesujących aspektów XVII-wiecznych podróży, również odnoszących się do strojów podróżników przemierzających ówczesną Europę. W spisywanych przed zagraniczną podróżą edukacyjną instrukcjach zawierano szczegółowe …

XVII-wieczne podróże z książką (artykuł, Silva Rerum)

Książka była nieodłącznym towarzyszem XVII-wiecznych podróżników na szlakach ich europejskich peregrynacji. Zwiedzali oni stolice i największe miasta, korzystając z drukowanych przewodników, odwiedzali słynne drukarnie, kompletując własny księgozbiór, poznawali również najsłynniejsze biblioteki całej Europy, podziwiając zgromadzone tam kolekcje i księgozbiory. Nie …

Wokół XVII-wiecznych podróżnych gospód (artykuł, Silva Rerum)

Przerwę w podróży czyniąc, trzeba kazać się zawsze prowadzić do najlepszej oberży, by dobrze zostać ugoszczonym, tak w połowie XVII w. zalecał wszystkim wybierającym się w daleką podróż Giacomo Fantuzzi, doświadczony podróżnik sam przemierzający szlaki ówczesnej Europy. Zaraz po przybyciu …

Canterbury w relacjach XVII-wiecznych polskich peregrynantów (artykuł, Silva Rerum)

W XVII stuleciu zwykła trasa podróżników opuszczających Dover i zmierzających do głównego celu swej podróży, czyli Londynu, wiodła przez malownicze hrabstwo Kent i położone nad rzeką Stour Canterbury. Tam tradycyjnie urządzano niezbędną przerwę w podróży, przeznaczaną na posiłek i zwiedzanie …

Podróżnicy z Rzeczypospolitej w XVII-wiecznym Oksfordzie (artykuł, Silva Rerum)

Choć zwykle głównym celem przybywających do Anglii peregrynantów z Rzeczypospolitej Obojga Narodów był Londyn, część podróżników odbywała krótką wycieczkę w dolinę Tamizy, aby odwiedzić Oksford i tamtejszy najstarszy angielski uniwersytet. Taki wyjazd doskonale wpisywał się w kanon ówczesnych podróży edukacyjnych, …

XVII-wieczny Londyn w relacjach podróżników z Rzeczypospolitej Obojga Narodów (artykuł, Silva Rerum)

W odniesieniu do okresu baroku mówi się zwykle o swoistym fenomenie peregrynacji. Mieszkańcy Rzeczypospolitej podróżowali po całej ówczesnej Europie, pojawiali się w niemal wszystkich liczących się ośrodkach miejskich, wędrowali po znanych szlakach, choć odwiedzali również zakątki mniej uczęszczane. Anglia nie była …

August II Sas (artykuł, Silva Rerum)

Przyszły król Polski urodził się w 1670 r. w Dreźnie jako Fryderyk August. Był synem Jana Jerzego III Wettyna, w latach 1680–1691 elektora saskiego, który we wrześniu 1683 r. pod komendą Jana III Sobieskiego wziął udział w bitwie pod Wiedniem. …

Adam Adamandy Kochański SJ (artykuł, Silva Rerum)

Adam Adamandy Kochański urodził się 5 sierpnia 1631 r. na ziemi dobrzyńskiej. Uczęszczał do szkół jezuickich w Toruniu, gdzie przeszedł podstawowy kurs matematyki i odkrył swój nieprzeciętny talent do jej uprawiania. Do zakonu jezuitów wstąpił w Wilnie 24 sierpnia 1652 …

Sarmatyzm (artykuł, Silva Rerum)

Terminem „sarmatyzm” określa się doktrynę ustrojową, ideologię polityczną, styl życia, obyczaje, światopogląd, prąd kulturowy, formację kulturową szlachty Rzeczypospolitej w XVI, a zwłaszcza w XVII w., aż do czasów konfederacji barskiej i pierwszego rozbioru Rzeczypospolitej w 1772 r. Coraz częściej podkreśla …

„Pies jest zacniejszy, a osieł jest lepszy nad pijanice” – krytyka pijaństwa (artykuł, Silva Rerum)

W XVI i XVII wieku rozpowszechniona moda na picie wina, gorzałki i innych trunków sprawiła, że ówcześni duchowni uczynili pijaństwo tematem wielu swoich kazań. Wśród nich Adam Gdacjusz (1610-1688), luterański duchowny, wydał w 1681 dzieło zatytułowane „Dyszkurs O Pijanstwie, W …

Piwo polskie czy angielskie? (artykuł, Silva Rerum)

W dawnej Polsce piwo było jednym z podstawowych napoi. Doskonale gasiło pragnienie, było sycące, stało się składnikiem potraw i lekarstw. Nawet poeci zachwycali się bogatym asortymentem polskich piw, jednak często to te zagraniczne, sprowadzane do Polski, cieszyły się większą popularnością. …

Rozmowy przy kawie (artykuł, Silva Rerum)

"Może zbyt wiele uwagi poświęca się tu jedzeniu, choć i w tym wypadku Polacy odznaczają się rozsądkiem i dobrym gustem. Wszyscy podróżni przyznają, że trzy ważne artykuły są w Polsce wyśmienite: chleb, wino i kawa", tak opisywał swoje wrażenia z …

"Przynieśli co na śniadanie?" o posiłkach w rozmówkach polsko-francuskich (artykuł, Silva Rerum)

Książki kucharskie czy zbiory przepisów kulinarnych w poradnikach i kalendarzach staropolskich pozwalają nam na poznanie upodobań kulinarnych mieszkańców dawnej Polski. Zestawienie przepisów w tych publikacjach nie mówi nam jednak o tym, jakie potrawy spożywano najchętniej i w czasie jakiego posiłku …

Polacy – barbarzyńcy z Północy? (artykuł, Silva Rerum)

Mówiąc dziś o położeniu Polski w Europie, często używamy sformułowania Europa wschodnia lub środkowo-wschodnia. Dawniej ten podział nie był tak oczywisty. Na kartach relacji cudzoziemców z ich pobytu w Rzeczypospolitej możemy dostrzec, że Polacy uważani byli za przedstawicieli narodów Północy. Na …

Podróż historyczna po nowożytnej Europie (artykuł, Silva Rerum)

Nie ma nic cenniejszego dla młodego człowieka w nowożytnej Europie niż wiedza o historii własnego kraju, ale wiedza uzupełniona o studia nad obyczajami, polityką i religią obcych krajów – czytamy we wstępie do wielkiego przewodnika po nowożytnej Europie autorstwa Claude’a …

Kontakty między bordoskimi a gdańskimi kupcami w XVIII wieku (artykuł, Silva Rerum)

Bordeaux jako miasto portowe odgrywało niegdyś niezwykle ważną rolę w handlu nie tylko winem francuskim, ale również towarami kolonialnymi. Stąd wyruszały statki z winami z Grave i Sauternes, ale na ich pokładzie znajdowały się również produkty, takie jak kawa czy …

Korzonki i korzenie, czyli kultura i natura na talerzu (artykuł, Silva Rerum)

W hierarchii bytów żywieniowych pokarmy roślinne, czyli te związane z żywiołem ziemi znajdowały się na najniższym szczeblu i uważane były za pożywienie najniższych warstw społecznych. Kiedy elity mogły raczyć swoje podniebienia podniebnymi stworzeniami, biedni mogli zadowalać się jedynie korzonkami, one …

Ogrodowy niezbędnik – jakie warzywa i zioła rosły w staropolskich ogrodach (artykuł, Silva Rerum)

W jednym z licznych XVIII-wiecznych poradników dotyczących ogrodnictwa, autorstwa Wacława Sierakowskiego, znajdujemy spis warzyw i ziół, które powinny znaleźć się w ogrodzie kuchennym. Gatunki, które wymienia Sierakowski, pokazują, jak bardzo zróżnicowane i bogate były staropolskie ogrody. Autor poradnika dokonał podziału na …

Ogrodnicze nowości (artykuł, Silva Rerum)

"Może ogrodnik nie znać kakao meksykańskiego, kaffy arabskiej, ziółek indyńskich, herbaty chińskiej, etc., ale domowe warzywa znać koniecznie musi". Tak o powinnościach ogrodnika pisał Wacław Sierakowski w dziele "Postać ogrodów" wydanym pod koniec XVIII wieku. Niektóre z warzyw przywożone do Europy …