• Trafność wyników
• Tytuł
• Typ zasobu
• Źródło pochodzenia
• Data

Wokół fajki Sobieskiego (artykuł, Silva Rerum)

Być może żadna inna fajka związana z Polską nie zyskała takiej sławy, jak ta należąca do króla Jana III Sobieskiego. Pisali o niej Francuzi, Anglicy, Austriacy i – rzecz jasna – Polacy. Fajka, którą po jednym wielkim bohaterze uzyskał inny, …

Pomnik króla Jana III we Lwowie (artykuł, Silva Rerum)

20 listopada 1898 roku był dla lwowian dniem niezwykłej uroczystości: przy „najpiękniejszej, wymarzonej pogodzie”, jak zapewniali redaktorzy „Kurjera Lwowskiego”, został odsłonięty pomnik Jana III Sobieskiego. Pomysł ufundowania pomnika narodził się 15 lat wcześniej, w 1883 roku – 200 lat po …

Nie tylko Kamienica Królewska czyli Lwów Sobieskich (artykuł, Silva Rerum)

Lwów był zawsze drogi sercu Jana Sobieskiego. Ze stolicą Rusi Czerwonej związani byli już silnie jego przodkowie – zarówno po mieczu (Sobiescy), jak i po kądzieli (Żółkiewscy i Daniłowiczowie). Pozostałe po nich pamiątki Jan Sobieski mógł odwiedzać w czasie swoich …

Cudowny wizerunek w Lublinie z listu (1666 r.) Jana Sobieskiego i problem cudów za jego czasów w Rzeczypospolitej (artykuł, Silva Rerum)

Pobożność król Jana III czeka jeszcze na swoje opracowanie, ze źródeł jednak wiemy, że Sobieski był od dzieciństwa głęboko religijny, głęboko uformowany w duchu kontrreformacyjnego katolicyzmu. Spora w tym zasługa rodziców przyszłego monarchy. Matka, Teofila z Daniłłowiczów, uchodziła za osobą …

Dekoracja malarska żółkiewskiej rezydencji króla Jana III i jej europejskie źródła (artykuł, Silva Rerum)

Wśród rodowych dóbr Jana Sobieskiego na Rusi Czerwonej wyróżniała się Żółkiew, położone nad rzeką Świną ufortyfikowane prywatne miasto niedaleko Lwowa. Znajdujący się w miejscowości zamek był jedną z ulubionych siedzib króla. Założenie miasta i zamku na terenach dawnej wsi Winniki …

Wiktoria wiedeńska w praskim pałacu Troja (artykuł, Silva Rerum)

W stolicy Republiki Czeskiej znajduje się wiele bogatych zabytków architektonicznych, a jeden z nich jest niezwykle cenny z perspektywy polskiej historii. Mowa o barokowym pałacu Troja (Trojský zámek), położonym w znacznym oddaleniu od centrum miasta (na prawym brzegu Wełtawy, naprzeciw …

Wystawa w rocznicę Odsieczy Wiedeńskiej w Wiedniu roku 1883 oczami polskiego widza (artykuł, Silva Rerum)

Uroczystość 200-letniej rocznicy odsieczy wiedeńskiej wywołała dwa główne momenta, dwa objawy poważnej, pouczającej treści – różne może nieco myślą przewodnią i sposobem przeprowadzenia, ale zbiegające się w artystycznem, plastycznem odtworzeniu nam chwili brzemiennej w tak doniosłe dla chrześcijaństwa i cywilizacyi …

Jubileuszowa wystawa epoki Sobieskiego w Krakowie w 1883 r. z okazji 200-lecia Odsieczy Wiedeńskiej (artykuł, Silva Rerum)

„Wystawę historyczną” poświęconą XVII stuleciu planował od 1879 r., z zamiarem otwarcia jej we wrześniu roku następnego, krakowski fotograf, działacz społeczny i rajca – Walery Rzewuski (1837-1888). Przedłożył on magistratowi Krakowa jej szczegółowy plan, który przewidywał, m.in., że pozyskane ze …

Jan III Sobieski na Śląsku w drodze na odsiecz Wiedniowi roku 1683 (artykuł, Silva Rerum)

Lud tu niewymownie dobry i błogosławiący nam; kraj cudownie wesoły – pisał Jan III do żony w liście z 25 sierpnia 1683 r., opuściwszy już obecnie polski Śląsk, na kwaterze w czeskiej Opawie. Nim jednak król wkroczył z armią na …

Fundacje i dobrodziejstwa Jana III Sobieskiego i jego rodziny dla kolegiaty pw. św. Jana Chrzciciela w Warszawie (artykuł, Silva Rerum)

Najstarsza i główna fara Starej Warszawy, pod wezwaniem Św. Jana Chrzciciela, podniesiona w 1406 r. do rangi kolegiaty, po inkorporacji Mazowsza do Korony Polskiej w 1529 r. stawała się z dekady na dekadę jedną z najznaczniejszych świątyń I Rzeczypospolitej. Gdy …

Cud spełnionej ofiary. Seweryna i Franciszek Duchińscy o łzach Sobieskiego (artykuł, Silva Rerum)

Jan III Sobieski nie wstydził się swoich łez. Według niektórych źródeł we Lwowie zimą roku 1686 płaczącego króla mogli zobaczyć zarówno obywatele Rzeczpospolitej, jak i zagraniczni posłowie – nie krył on bowiem swojego rozżalenia. Późniejsi historycy albo zapominali o tym …

Jan III w wersji dla młodzieży. Poczciwy król Walerego Przyborowskiego (artykuł, Silva Rerum)

W XIX stuleciu powieść historyczna była obiektem szczególnej, pedagogicznej troski. W sytuacji, gdy młodsza część społeczeństwa była odcięta od polskiej edukacji, na literaturę, która opisywała dzieje nieistniejącego już kraju, nałożono obowiązek rzetelnego informowania o przeszłości. Prawdy historycznej i umoralniającej fabuły …

Hebrajska notatka w „Godzinkach Sobieskiego” (artykuł, Silva Rerum)

Tak zwane Godzinki Sobieskiego to bogato iluminowany katolicki modlitewnik, powstały w Paryżu, w warsztacie Mistrza Bedforda. Przypuszcza się, że kodeks został zamówiony ok. 1420 r. jako prezent dla Małgorzaty Burgundzkiej, żony Artura III Bretońskiego. Nie jest jasne, jak ten cenny …

Oda do wąsów Sobieskiego? Próby poetyckiego przywołania wzorca rycerza i bohatera w 2. poł. XVIII w. przez Franciszka Dionizego Kniaźnina (artykuł, Silva Rerum)

Oda to gatunek wysoki, dlaczego więc Franciszek Dionizy Kniaźnin dokonuje złamania konwencji i tradycji zasad poetyki, pisząc pieśń do wąsów, nadając jej charakter gatunku niskiego? To celowy zabieg czy to tylko pozory? Poeta wołał przecież w poetyckiej apostrofie: Ozdobo twarzy, …

Grand Tour Marka i Jana Sobieskich (artykuł, Silva Rerum)

Marek i Jan Sobiescy odebrali staranne wykształcenie w Kolegium Nowodworskim w Krakowie. Uczyli się poetyki, filozofii moralnej, retoryki, oratorstwa, dialektyki, fizyki, historii starożytnej, geografii, dodatkowo zaś języków obcych. Zwieńczeniem ich edukacji miała być zagraniczna peregrynacja. Zgodnie z zaleceniami Jakuba Sobieskiego …

Hetman Jan Sobieski w oczach Ulryka Werduma (artykuł, Silva Rerum)

Panowanie Michała Korybuta Wiśniowieckiego (1669–1673) nie należało – oględnie mówiąc – do najszczęśliwszych okresów w naszej historii. Słaby król, zmagający się z magnacką opozycją, zwaną fakcją francuską bądź malkontentami, nie zdołał uspokoić kraju i przygotować go na odparcie nawały tureckiej …

Gaspard de Tende o Janie III (artykuł, Silva Rerum)

Gaspard de Tende (1618-1697) należał do grona tych Francuzów, którzy przebywając wiele lat w Polsce, rzeczywiście dobrze poznali nasz kraj. Przybył nad Wisłę jeszcze w czasach Ludwiki Marii i Jana Kazimierza, by po abdykacji tego króla powrócić do Francji. Nie …

Jan Sobieski w oczach Bernarda O`Connora (artykuł, Silva Rerum)

Bernard O`Connor, irlandzki lekarz, który sam nie pożył zbyt długo (zmarł w 1698 r. w wieku 33 lat), niezbyt długo też przebywał w Polsce. Przybył tu w końcowych latach panowania Jana III – w roku 1694 – i wyjechał już …

Król Jan III w oczach M. de Mongrillona (artykuł, Silva Rerum)

Schyłek panowania Jana III nie należał z pewnością do najjaśniejszych okresów w jego życiu. Starzejący się król zmagał się z opozycją magnacką i próbował znaleźć wyjście z politycznego impasu, jakim stał się dla Rzeczypospolitej udział w Lidze Świętej. Nie przynosił …

Hetman Jan Sobieski w oczach nuncjusza Marescottiego (artykuł, Silva Rerum)

Dyplomaci papiescy należeli do bystrych obserwatorów życia publicznego krajów, do których byli delegowani, i zazwyczaj nie brakowało im okazji do zdobycia dobrych wiadomości. Swoje spostrzeżenia zawierali zarówno w raportach przesyłanych cyklicznie do Rzymu, jak i okresowych większych sprawozdaniach, a także …

Giovanni Fagiuoli o Janie III (artykuł, Silva Rerum)

Schyłkowe lata panowania Jana III to okres intensywnej walki z opozycją, zabiegów o przyszłą elekcję pierworodnego syna Jakuba oraz przedłużającej się wojny z Osmanami. Jan III był już postacią znaną i cenioną w Europie, opromienioną sławą zwycięstwa wiedeńskiego. Zdecydowanie gorzej …

Philippe Dupont o Janie III (artykuł, Silva Rerum)

Philippe le Masson (ok. 1650 – po 1725), znany również jako Dupont, był francuskim inżynierem wojskowym, służącym pod rozkazami Jana Sobieskiego jeszcze jako hetmana w latach 70. XVII w. Z dworem Sobieskich pozostał związany do końca jako zaufany człowiek Jana …

Gaspard de Chavagnac o Janie Sobieskim (artykuł, Silva Rerum)

Jednym z przełomowych momentów w życiu Jana Sobieskiego było bezkrólewie po abdykacji Jana Kazimierza (1668–1669). Ustępujący król szykował miejsce dla upatrzonego francuskiego następcy – skoro kilka lat wcześniej w ogniu walk z rokoszanami Jerzego Sebastiana Lubomirskiego zniweczony został plan elekcji …

Jan III Sobieski w listach nuncjusza Cantelmi (artykuł, Silva Rerum)

Schyłek lat 80. XVII w. to czas wielkich przetasowań i wielkich rozczarowań w dziejach Rzeczypospolitej i jej władcy, Jana III Sobieskiego. Król po nieudanej kampanii mołdawskiej i zawarciu niekorzystnego pokoju z Moskwą (tzw. traktat Grzymułtowskiego – oba wydarzenia w 1686 …

Kawaler de Beaujeu o Janie Sobieskim (artykuł, Silva Rerum)

W 1698 r. ukazały się w Amsterdamie wspomnienia z Polski kawalera de Beaujeu (Memoires du Chevalier de Beaujeu), rok później zaś uszczypliwe Les Anectodes de Pologne […]. Być może napisała je ta sama osoba - François Paulin Dalairac, długoletni dworzanin …

Z perspektywy Rumunii – Nicolae Iorga o Janie III Sobieskim (artykuł, Silva Rerum)

Jan III Sobieski był postrzegany jako wielki Europejczyk, przeciwnik Turków i bojownik o przyszłość chrześcijan, czyli również o …

Echa tzw. afery berlińskiej na sejmikach szlacheckich (artykuł, Silva Rerum)

Ogólnie […] sejmiki wypowiedziały się życzliwie o działa­niach monarchy i pozytywnie ustosunkowały się do jego dążeń. Znajdujemy w …

Karol Stanisław Radziwiłł – pragmatyczny siostrzeniec króla Jana III (artykuł, Silva Rerum)

Jan III Sobieski użyczał swemu sio­strzeńcowi wszelkiej pomocy, począwszy od czasów edukacji młodego Radziwiłła po okres jego samodzielnych …

Jan III i Karol Stanisław Radziwiłł – trudne początki długiej współpracy (artykuł, Silva Rerum)

Pierwszym sprawdzianem lojalności wobec Jana III były dla Karola Stanisława Radziwiłła obrady sejmu grodzieńskiego, który zebrał się w …

Rzymskie egzekwie za Jana III Sobieskiego (artykuł, Silva Rerum)

Wiadomość o śmierci Jana III Sobieskiego, który zmarł 17 czerwca 1696 roku w Wilanowie, dotarła do Rzymu mniej więcej po miesiącu. Nad Tybrem wyrażano zarówno powszechny i szczery żal z powodu zgonu władcy tak zasłużonego dla chrześcijaństwa, jak również obawy …

Jan Sobieski w służbie szwedzkiej (artykuł, Silva Rerum)

W pełnym sławy życiu Jana Sobieskiego możemy znaleźć także momenty i czyny zdecydowanie mniej chlubne, kontrowersyjne czy zgoła naganne. Część z nich możemy złożyć na karb „błędów młodości” (do czego wrócimy), część wytłumaczyć „koniecznością dziejową” czy „racją stanu” bądź skwitować …

Otto Forst de Battaglia (1889-1965) (artykuł, Silva Rerum)

Znakomity austriacki historyk i literaturoznawca polsko-węgierskiego pochodzenia urodził się w Wiedniu 21 marca 1889 r. Na tamtejszym uniwersytecie studiował prawo, które rychło porzucił dla historii. Zgłębiał ją na uczelniach szwajcarskich i niemieckich, specjalizując się w genealogii. Pierwszą pracę z tego …

Zbigniew Wójcik (1922-2014) (artykuł, Silva Rerum)

W pełni „zawodowy” historyk, który zajmował się osobą i epoką Jana III Sobieskiego, przeszedł do dziejów polskiej nauki przede wszystkim jako badacz stosunków dyplomatycznych i historii Europy Środkowo-Wschodniej. Jest to rys charakterystyczny w jego pracy badawczej, odróżniający go od współczesnego …

Kazimierz Waliszewski (1849-1935) (artykuł, Silva Rerum)

Związany z Francją, popularny w Rosji – o czym świadczą wznowienia jego dzieł w moskiewskiej oficynie Kwadrat z lat 90. XX w. – w Polsce Kazimierz Klemens Waliszewski jest jakby nieco zapomniany. A przecież historyk ten położył niemałe zasługi dla …

Tadeusz Korzon (1839-1918) (artykuł, Silva Rerum)

Jeden z najwybitniejszych badaczy epoki nowożytnej i znawca dziejów Jana III Sobieskiego, a zarazem czołowy przedstawiciel tzw. warszawskiej szkoły historycznej nie był klasycznym profesorem uniwersyteckim. Urodził się 9 listopada 1839 r. w Mińsku, w dzień św. Tadeusza wg kalendarza juliańskiego …

Janusz Woliński (1894-1970) (artykuł, Silva Rerum)

Janusz Woliński to pierwszy „rasowy” uniwersytecki historyk zajmujący się epoką Jana III Sobieskiego, który mógł tworzyć w warunkach odrodzonego państwa polskiego. Urodził się 10 września 1894 r. w Warszawie, gdzie jego ojciec pracował jako adwokat. W 1920 r. bronił jej …

Wierszem o Janie III (artykuł, Silva Rerum)

Wspominając związki pomiędzy Janem III i jego rodziną a Szkocją, zwykle mamy na myśli małżeństwo wnuczki króla, Marii Klementyny, z Jakubem Stuartem, Starszym Pretendentem. Przyczyniło się ono z pewnością do ożywienia zainteresowania Rzeczpospolitą i rodem Sobieskich wśród tych jej mieszkańców, …

W Londynie o Wiedniu (artykuł, Silva Rerum)

Wiktoria wiedeńska odbiła się szerokim echem w całej Europie i przyniosła Janowi III Sobieskiemu ogromną sławę. Oczywiście król znany był poza granicami Rzeczypospolitej już wcześniej i cieszył się opinią świetnego wojownika, ale wydarzenia z września 1683 roku na nowo zdefiniowały …

Londyńskie ślady Jana III (artykuł, Silva Rerum)

Jan Sobieski podczas swej młodzieńczej podróży po Europie w roku 1647 odwiedził Anglię, w tym oczywiście Londyn. Choć jego guwerner, Sebastian Gawarecki, pozostawił opis miejsc zwiedzanych przez swych podopiecznych – Jan podróżował bowiem ze swoim starszym bratem Markiem – nie …

Jan Sobieski w angielskiej prasie – okres przedkrólewski (artykuł, Silva Rerum)

Wiadomo, że Jan III jest jednym z tych polskich władców, którzy cieszyli się – a nawet nadal się cieszą – ogólnym szacunkiem w innych krajach. W pełni zasłużona legenda króla – obrońcy chrześcijaństwa, która narodziła się jeszcze za jego życia, …

Mikołaj Dyakowski o wiedeńskiej wiktorii Sobieskiego (artykuł, Silva Rerum)

Do uczestników wyprawy Jana III Sobieskiego pod Wiedeń należał Mikołaj Dyakowski, żołnierz i królewski dworzanin, znany przede wszystkim jako autor pamiętnika zatytułowanego Summaryusz okazyi wiedeńskiej. Tekst napisany został w drugiej dekadzie XVII wieku. Wydano go drukiem po raz pierwszy w …

Rzymski bóg wojny, władca i ojciec Ojczyzny – Jan III Sobieski (artykuł, Silva Rerum)

Rok 1676 był szczególny w życiu Jana Sobieskiego: wtedy to przyjął on królewską koronę, jakkolwiek królem Rzeczypospolitej obrano go już dwa lata wcześniej. Ceremonia koronacji spotkała się z zainteresowaniem różnorakich środowisk, także – zakonu jezuitów. W 1676 roku jego przedstawiciel, …

Jan Sobieski oczyma niemieckiego historiografa w Szwecji – relacja Samuela Pufendorfa (artykuł, Silva Rerum)

Samuel Pufendorf (1632–1694), historiograf i prawnik, należał do najbardziej wpływowych autorów XVII wieku, którzy oddziaływali na kolejne pokolenia myślicieli. Biogram Pufendorfa znalazł się w przedmowie dołączonej do wydania z 1759 roku, poprzedzającej niejednokrotnie wznawiane dzieło, pt. De iure naturae et …

Kaplica Królewska i Mauzoleum Serca Jana III Sobieskiego w kościele kapucynów w Warszawie (artykuł, Silva Rerum)

Kaplica Królewska w warszawskim kościele kapucynów przy ulicy Miodowej jest od 1830 r. miejscem spoczynku serca króla Jana III Sobieskiego. Co prawda jej obecny stan wynika z powojennej odbudowy, przeprowadzanej pod kierunkiem Stanisława Marzyńskiego (ponadto zaangażowanego przy rekonstrukcji kilku innych …

O tym, jak z okazji królewskiej koronacji przemówiły Muzy (artykuł, Silva Rerum)

Parnas, uznawany za jedną z siedzib Muz i przewodzącego im Apollina, stanowił dość częsty motyw pojawiający się w twórczości panegirycznej. Nazwa tych gór widnieje również w tytule okolicznościowego utworu, jaki ukazał się w związku z koronacją Jana III, przeprowadzoną 2 …

Jan III Sobieski w Śpiewach historycznych Juliana Ursyna Niemcewicza (artykuł, Silva Rerum)

W drugiej połowie XVIII stulecia w sąsiedztwie Wilanowa powstała osada nazwana z czasem Ursynowem. Swoje miano zawdzięcza ona Julianowi Ursynowi Niemcewiczowi, który w tutejszym majątku osiadł w latach dwudziestych XIX wieku. Twórczość Niemcewicza, poetycka i prozatorska, odzwierciedlała kluczowe problemy społeczne …

Tarcza Sarmacji, Jan III (artykuł, Silva Rerum)

2 lutego 1676 roku, tradycyjnie obchodzony w Polsce jako dzień Matki Boskiej Gromnicznej, był sposobnością do wyrażenia szacunku również nowo koronowanemu królowi, Janowi III Sobieskiemu. Właściwa temu świętu symbolika światła wpisywała się w uroczystość koronacyjną i znalazła odzwierciedlenie w wydawanych …

Panowanie Jana III Sobieskiego według Gottfryda Lengnicha (artykuł, Silva Rerum)

Gotfryd Lengnich (1689–1774), profesor wymowy i poetyki w Gdańsku, był zarazem syndykiem miejskim i historiografem. Zajmował się zagadnieniami prawnymi i dziejami politycznymi przedrozbiorowej Rzeczypospolitej. W swojej twórczości w języku łacińskim i niemieckim szczególnie wiele miejsca poświęcił historii Prus. Lengnich był …

Karety paradne Jana III Sobieskiego (artykuł, Silva Rerum)

Fragmenty wystroju artystycznego karoc paradnych króla Jana III i jego najbliższej rodziny były po raz pierwszy w komplecie prezentowane współczesnej publiczności podczas wystawy „Królewskie karety Jana III Sobieskiego” od 12 września 2003 r. do 31 stycznia 2004 r. w Oranżerii …

Wszystkie miłości królowej Marii Kazimiery (artykuł, Silva Rerum)

„Czarna legenda” towarzyszyła królowej Marii Kazimierze niemal od zawsze. Monarchinię jeszcze za jej życia powszechnie oskarżano o zarażenie pierwszego męża, wojewody sandomierskiego, Jana „Sobiepana” Zamoyskiego syfilisem (choć w rzeczywistości było odwrotnie), kłótnie o majątek po pierwszym mężu i prawa do …