• Trafność wyników
• Tytuł
• Typ zasobu
• Źródło pochodzenia
• Data

„Nie mam czasu na koronację, wyruszam na front!”. Jan III Sobieski do Aleksego Michajłowicza 1674–1675 (artykuł, Ad Villam Novam)

We wrześniu 1673 r. strona Polska wznowiła działania zaczepne przeciwko Turkom. W październiku Mikołaj Hieronim Sieniawski zdobył Międzybóż, a trzy tygodnie później Jan Sobieski odniósł wielkie zwycięstwo pod Chocimiem nad wojskami dowodzonymi przez Husejna Paszę. Na początku grudnia Turcy opuścili …

"Inwentarze ogrodów wilanowskich" (artykuł, Ad Villam Novam)

Pomarańczarnia, 1729, Wilanów Fragment z inwentarza ogrodu włoskiego w Wilanowie pochodzący z 27 czerwca 1729. Można dzięki niemu poznać jak wyglądała ówczesna Pomarańczarnia. Wiazd do Ogrodu z południa Wrota podwoyne Stare z poręczem nabiegunach drewnianych bratnalami zelaznemi zbiiane z Skoblami y wrzeciądzem …

Akcja Wilanów/ Wilanów we wspomnieniach tom V 2011 (artykuł, Ad Villam Novam)

Prezentujemy Państwu kolejny odcinek relacji świadków i uczestników wydarzeń, rozgrywająych się w Wilanowie przed wybuchem i w czasie II wojny Światowej. W I tomie Ad Villam Novam opublikowano dziennik Wilhelma Osseckiego i „Pamiętnik Warszawiaka” Ilzy Glinickiej. Główną partię tej części …

Ciąża jest, ojca nie ma – z życia obyczajowego mieszkańców Żółkwi (artykuł, Ad Villam Novam)

Ogromne dobra magnackie charakteryzowały się tym, że żyły w nich setki, a nawet tysiące ludzi. Różny był ich status: od zwykłych poddanych do dobrowolnie w nich osiadłych rzemieślników, kupców czy rolników, uprawiających ziemię. Właściciele dóbr próbowali wprowadzić pewne zasady funkcjonowania …

Cierpienie za cudze sprawki (artykuł, Ad Villam Novam)

Ponosić konsekwencje cudzych uczynków zdarza się aż nadto często na tym świecie. Szczególnie boli, gdy sprawcami cierpień są najbliżsi. Ubogą wdowę Falczychę z Jaworowa w tarapaty wpędził syn, który gdy dorósł, znikł któregoś dnia z domu, chyba wraz ze skromnym …

Connotacya Statui Marmuru Karrarskiego y innych rzeczy w Willanowie pobranych An. August 1707, Archiwum Główne Akt Dawnych (artykuł, Ad Villam Novam)

Z wystroju rzeźbiarskiego wilanowskiej rezydencji z czasów Jana III Sobieskiego, tak pałacu, jak i otaczających go ogrodów, do naszych czasów przetrwała tylko część dzieł. Wiele z nich było wybitnej klasy, pochodziły z wiodących wówczas warsztatów niderlandzkich. Fundamentalne znaczenie dla poznania …

Dary Jana III wręczone posłom moskiewskim w 1680 r. (artykuł, Ad Villam Novam)

W styczniu 1680 r. w Moskwie postanowiono o wysłaniu do Rzeczypospolitej nowego poselstwa w celu negocjowania układu o połączeniu sił i wspólnej walce z Półksiężycem. Władze rosyjskie dążyły do sojuszu obronnego, gwarantującego wzajemne wsparcie wojskowe na wypadek ataku wspólnego wroga …

Długi nie do odzyskania (artykuł, Ad Villam Novam)

Stara prawda, przed którą drżą wierzyciele, głosi, że w pewnym momencie długi stają się większym problemem dla wierzyciela niż dla dłużnika. Z pewnością podpisać się pod tym mógł rezydent wenecki Girolamo Alberti, a najbardziej królowa Maria Kazimiera, w której imieniu …

Dokumenty do dziejów wilanowskiej nieruchomości ziemskiej, t. 1 (artykuł, Ad Villam Novam)

Ze Wstępu dr. Mirosława Kłuska: Dla badacza zajmującego się funkcjonowaniem nieruchomości ziemskiej w okresie międzywojennym wielką wartość przedstawiają dokumenty archiwalne odnoszące się do dziejów poszczególnych rodów ziemskich. Należą do nich Bilanse Dóbr i Interesów Adama hr. Branickiego za lata 1928/1929, …

Dokumenty do dziejów wilanowskiej nieruchomości ziemskiej, t. 2 (artykuł, Ad Villam Novam)

Ze wstępu autora: Edycja niniejszych źródeł stanowi kolejny, drugi tom serii publikacji materiałów archiwalnych odnoszących się do dziejów gospodarczych wilanowskiej nieruchomości ziemskiej w XX wieku.Opublikowane w tomie drugim dowody kasowe, które są przechowywane w Archiwum Głównym Akt Dawnych, w aktach …

Dole i niedole arendarza dóbr magnackich (artykuł, Ad Villam Novam)

O potędze magnata w dawnej Rzeczypospolitej decydowała ilość posiadanych dóbr ziemskich. Niektóre rody u szczytu swojej potęgi dysponowały rozległymi majątkami rozrzuconymi zarówno po Koronie, jak i po Wielkim Księstwie Litewskim. Dla przykładu majątki Radziwiłłów znajdowały się głównie na Litwie, jednak …

Dole i niedole starego sługi Sobieskich (artykuł, Ad Villam Novam)

Wiele osób, m.in. Atanazy Miączyński, Marek Matczyński czy Stanisław Antoni Szczuka, związało swój los z pnącym się po szczeblach kariery Janem Sobieskim. Nie pochodzili oni z wielkich rodów, byli jego towarzyszami w obozach wojskowych i na polach bitew, wspierali go …

Gdy sam król się nie oprze (artykuł, Ad Villam Novam)

Każdy ma jakieś słabości. Jan III lubował się w przedmiotach orientalnych, co znajduje swoje odzwierciedlenie w inwentarzach. Potrzebami królewskiego dworu zajmowali się urzędnicy, oni wydawali polecenia zakupu różnych dóbr czy zapłaty za różne przedmioty. Jednak znajdziemy i takie, które skreślił …

Gospodarka rolna w zespole pałacowo-parkowym w Wilanowie (artykuł, Ad Villam Novam)

Ze wstępu autora: W okresie międzywojennym wilanowska nieruchomość ziemska stanowiła obszerny zespół gospodarki rolnej, istniejący od końca XVII w., i składała się z kilku nierozerwalnie powiązanych ze sobą części2. Jedna z nich określana była mianem „gospodarstwa rolnego”, składały się na nią …

Gramota osieroconych Stanów Rzeczypospolitej do cara Aleksego Michajłowicza z 1674 r. (artykuł, Ad Villam Novam)

11 listopada 1673 r. pod Chocimiem wojska koronne i litewskie dowodzone przez Jana Sobieskiego odniosły wspaniałe zwycięstwo nad 30-tysięczym korpusem tureckim dowodzonym przez Husseina Paszę. Wiktoria nie została jednak należycie wykorzystana z uwagi na postawę Litwinów. Dzień wcześniej we Lwowie …

Gratulacje Jana III dla nowego cara Fiodora Aleksejewicza (1676) (artykuł, Ad Villam Novam)

8 lutego 1676 r. zmarł w Moskwie car Aleksy Michajłowicz. Jego syn i następca Fiodor III Aleksejewicz dziesięć dni później wystosował do Jana III uroczystą gramotę, w której informował o objęciu władzy. Nowy car powiadamiał także swojego zachodniego sąsiada, że …

Haki w szafach (artykuł, Ad Villam Novam)

Jak się okazuje, haki, haczyki w szafach czy szufladach nawet na bliskich współpracowników przechowywano i w dawniejszych czasach. Jeden z najbardziej zaufanych sług Sobieskich, kawaler maltański, Franciszek Wierusz Kowalski, jako człek przezorny, przechowywał listy na innego zaufanego ich sługę, Jana …

Halembik pana Marcina Nowickiego (artykuł, Ad Villam Novam)

Do naszych czasów szczęśliwie zachowało się wiele rozmaitych inwentarzy ruchomości. Sporządzali je magnaci na potrzeby kolejnych pożyczek pod zastaw, a także szlachta – po śmierci właścicieli i przy różnych okazjach za ich żywota. Posiadane przez nich przedmioty nie przedstawiały często …

Inwentarz Generalny 1696 z opracowaniem tom VI 2012 (artykuł, Ad Villam Novam)

Większość dotychczasowych publikacji na temat pałacu wilanowskiego koncentrowała się głównie na omówieniu jego koncepcji architektonicznej. Analizowane i dyskutowane były nawarstwienia kolejnych etapów przebudowy, treści ikonograficzne dekoracji malarskich i rzeźbiarskich, ich gama kolorystyczna. Przedstawiano administracyjne aspekty rezydencji w kontekście całego klucza …

Jak JMc Pan Zaranek Ekonomię Szawelską brał w administrację (artykuł, Ad Villam Novam)

Jedną z bogatszych majętności, która po Janie III przypadła jego synom, była Ekonomia Szawelska. Należała do królewskich dóbr stołowych. Po potopie szwedzkim dostała się w ręce Pawła Sapiehy hetmana wielkiego litewskiego, jako forma zwrotu należnych mu od Rzeczypospolitej wydatków na …

Jak JMc Pan Żebrowski zagnoił zamek w Tarnopolu (artykuł, Ad Villam Novam)

Gdy po śmierci Jana III jego synowie wraz z matką dzielili pomiędzy siebie schedę po ojcu, niektóre dobra Maria Kazimiera zatrzymała w swoim władaniu. Jednymi z nich była Tarnopolszczyzna. Wyjeżdżając z Polski, zarząd nad nimi powierzyła swojej bliskiej przyjaciółce, wojewodzinie …

Jak na wojnę się wojsko zbroiło (artykuł, Ad Villam Novam)

Wojny z Turkami wymagały żołnierzy i to dobrze uzbrojonych. Skąd zdobyć na to pieniądze, gdy nie znano koszar, magazynów państwowych, a skarb państwa notorycznie świecił pustkami? Rozwiązanie było proste – poszczególnym jednostkom naznaczano wybrane dobra z pozwoleniem na wybranie z …

Jak robak i pleśń szkodziły fortunie Sobieskich (artykuł, Ad Villam Novam)

Tytuł może tchnie ironią, ale ile w nim okrutnej prawdy. Gdy w dzisiejszych czasach zapytamy w archiwach czy w bibliotekach, które mają w swoich magazynach zgromadzone ogromne ilości papierowych dokumentów, każdy archiwista czy bibliotekarz powie nam, że właśnie wilgoć i …

Jak w dawnej Rzeczpospolitej majętności zdobywano (artykuł, Ad Villam Novam)

Niejednemu i w dzisiejszych czasach nuży się dochodzić swoich racji po urzędach. Naszym, co bardziej krewkim przodkom również nie było to w smak. Ot taka lokalna szycha, pan chorąży żmudzki Kazimierz Jan Zaranek Horbowski chciał w 1698 r. wejść w …

Jak wojsko w starostwie krzyczewskim się zaopatrywało (artykuł, Ad Villam Novam)

W czasie wojny wojsko musiało jeść, pić, ubrać się, uzupełnić zniszczone uzbrojenie, gdzieś przenocować. W XVII w. nie było koszar, magazynów, skarb stale świecił pustkami. Radzono sobie jak umiano. Hetman wielki miał prawo jednostkom naznaczać różne majątki, by w nich …

Kochane pieniążki przyślijcie rodzice (artykuł, Ad Villam Novam)

Rodzice doskonale wiedzą, jak wiele pieniędzy kosztuje zapewnienie dzieciom dobrego wykształcenia. Niedawno ktoś policzył, że koszt wychowania dziecka w Polsce wynosi ok. 200 tys. zł. Z podobnymi problemami zderzali się w dawnej Polsce zasobni w grosz magnaci, co jeden z …

Kontrakt na sady żółkiewskie (artykuł, Ad Villam Novam)

W drugiej połowie XVIII stulecia Żółkiew już dawno miała za sobą czasy swojej świetności. Skończyły się one, gdy zszedł z tego świata król Jan III, który uważał ją za swoją ulubioną rezydencję. Kolejne lata upływały pod znakiem niszczących wojen i …

Krnąbrni uczniowie lwowskich dominikanów (artykuł, Ad Villam Novam)

Za moich czasów tak nie było! Za moich czasów młodzież była inna, oczywiście lepsza, grzeczniejsza i pilniejsza! Czy rzeczywiście? Oto jest pytanie! Ciekawe, jak by na nie odpowiedziano 300 lat temu, np. dominikanie ze Lwowa, zajmujący się edukowaniem młodych ludzi.Mikołaj …

Królewska rezydencja w Żółkwi w XVIII wieku tom II 2009 (artykuł, Ad Villam Novam)

Drugi tom serii wydawniczej Ad villam novam zawiera XVIII i XIX - wieczne inwentarze zamku w Żółkwi, zebrane i opracowane przez dr Tadeusza Bernatowicza. (...) Zainteresowanie inwentarzami żółkiewskimi wypływa w oczywisty sposób z rozległych potrzeb badawczych nad kulturą artystyczną na …

Materiały do dziejów rezydencji tom I 2008 (artykuł, Ad Villam Novam)

WSTĘP DO TZW. „KORESPONDENCJI SIENIAWSKIEJ"Projekt „Ad Villam Novam” od samego zarania objął swoim zasięgiem jeden z najważniejszych zespołów źródeł do dziejów rezydencji wilanowskiej, jakim są archiwalia zgromadzone w Bibliotece Czartoryskich w Krakowie. Skomplikowane dzieje tego zbioru, a w jego ramach …

Materiały dotyczące Sobieskich w Narodowym Historycznym Archiwum Białorusi w Mińsku (artykuł, Ad Villam Novam)

Pozornie wydawać by się mogło, że o historii rodziny Sobieskich napisano już wszystko i trudno będzie znaleźć nowe źródła w zbiorach, penetrowanych przez trzysta lat przez kolejne pokolenia badaczy. Tymczasem okazuje się, że także w tej materii los potrafi spłatać …

Na tropie pamiątek po Janie III Sobieskim (artykuł, Ad Villam Novam)

Królewska linia rodu Sobieskich ostatecznie zgasła w Żółkwi 8 maja 1740 roku w momencie, gdy oczy zamknęła wnuczka Jana III i córka Jakuba Ludwika Sobieskiego, Maria Karolina de Bouillon. Zgodnie z wcześniej zawartą umową, potwierdzoną w testamencie, panem dóbr Sobieskich, …

Niepiękne rzeczy na króla Jana III w sekretnych kieszonkach (artykuł, Ad Villam Novam)

Chyba w całej Rzeczypospolitej nie było człowieka, który by nie zdawał sobie sprawy z niechęci, wręcz nienawiści, jaka panowała pomiędzy królem Janem III a wojewodą wileńskim i zarazem hetmanem wielkim litewskim Michałem Kazimierzem Pacem. Wielu zadawało sobie pytanie o jej …

Nieruchomości ziemskie i ich właściciele w postępowaniach administracyjnych z lat 1944–1950 wywołanych realizacją dekretu o przeprowadzeniu reformy rolnej (artykuł, Ad Villam Novam)

Fragment wstępu Autora: Prezentowana publikacja stara się przedstawić głównie kwestię nieruchomości ziemskich i ich właścicieli w postępowaniach administracyjnych z lat 1944–1950 wywołanych realizacją dekretu o przeprowadzeniu reformy rolnej. Podjęto w niej próbę odpowiedzi na następujące pytania: 1. co rozumiano w momencie …

O należny szacunek dla królewicza Jakuba Sobieskiego (artykuł, Ad Villam Novam)

Jak szybko i łatwo potrafi przeminąć doznawana chwała, przekonać się gorzko musiał najstarszy syn pogromcy Półksiężyca. W 1708 r. jego szwagier, elektor reński Jan Wilhelm Wittelsbach prosił austriackiego dyplomatę Franza Ferdynanda Kinsky’ego o interwencję u cesarza, aby ten wydał poddanym …

Ocena ważności sprzedaży nieruchomości ziemskich w Generalnym Gubernatorstwie na przykładzie wilanowskiej nieruchomości ziemskiej (artykuł, Ad Villam Novam)

W niniejszym artykule zostaje podjęta próba oceny podstaw prawnych i procedury sprzedaży nieruchomości ziemskich w Generalnym Gubernatorstwie (GG) wraz z analizą wpisów odzwierciedlających transakcję w księgach wieczystych i ich oceną pod kątem obecnego statusu prawnego nieruchomości w kontekście podobnych transakcji …

Odzyskiwanie ruchomości przez spadkobierców Adama Branickiego (artykuł, Ad Villam Novam)

Ze wstępu autora: W Archiwum Akt Nowych (AAN) w zespole Urzędu Rady Ministrów w Warszawie (URM w Warszawie) oraz w Archiwum Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego (AMKiDN) w teczce „Zwrot ruchomości z pałacu Wilanowskiego spadkobiercom po Adamie Branickim” znajdują się dokumenty …

Pani wojewodziny bełskiej, Elżbiety Sieniawskiej, starania o nabycie Tarnopolszczyzny (artykuł, Ad Villam Novam)

Elżbieta Helena Sieniawska (1669 lub 1670-1729) pochodziła ze znakomitego rodu. Będąc córką Stanisława Herakliusza Lubomirskiego, w latach panowania Jana III marszałka wielkiego koronnego i Zofii Opalińskiej, była jedną z najbogatszych kandydatek do zamążpójścia. Do tego łączyły ją bliskie relacje z …

Persja w stosunkach polsko-rosyjskich 1674–1675 (artykuł, Ad Villam Novam)

Zmagania z Turcją sprawiły, że władcy zarówno Polski, jak i Rosji, z nadzieją patrzyli na ewentualną dywersję, którą mogła uczynić na tyłach Osmanów ich stara konkurentka Persja. Jedyna droga, którą można było prowadzić korespondencję między królem polskim a szachem perskim, …

Pierwsza gramota Jana III do cara Aleksego Michajłowicza (artykuł, Ad Villam Novam)

Elekcja nowego króla w 1674 r. rozpoczęła się 19 maja. Nazajutrz, z uwagi na niedzielę, procedurę przerwano, a w poniedziałkowe popołudnie zabrzmiało w podwarszawskiej woli zgodne „Vivat Joannes Rex”. Dla elekta sprawą najważniejszą była obrona kraju przed śmiertelnym zagrożeniem, które …

Pierwsze problemy Jana III z opozycją (artykuł, Ad Villam Novam)

Po odniesieniu wspaniałego zwycięstwa pod Chocimiem w listopadzie 1673 r. wojska polskie i litewskie ruszyły odzyskiwać zajęte przez Turków Ukrainę i Podole. Wkroczyły również do Mołdawii, gdzie zajęły kilka kluczowych fortec. Ich opanowanie miało w zamierzeniach Jana Sobieskiego uniemożliwić Turkom …

Potrzebne dokumenty, tylko gdzie one są? (artykuł, Ad Villam Novam)

Sytuacje, w których wychodziło na jaw, że do jakiejś nagłej sprawy brakuje dokumentów, zdarzały się królewiczom Sobieskim dość często. Na ich usprawiedliwienie można powiedzieć, że nie tylko im. Zaczynała się wtedy wielka akcja szukania potrzebnych papierów. Z taką misją w …

Prezent weselny jako zachęta do służby (artykuł, Ad Villam Novam)

W czasach króla Jana III ceniono poddanych będących dobrymi fachowcami. Niezadowolony mógł zwyczajnie któregoś dnia zniknąć, czyli odejść. Niejaki Jacenty, człek młody, był dobrze zapowiadającym się złotnikiem. Właśnie w początku 1696 r. się żenił, co nie umknęło uwadze sług Jana …

Problem legalności działań Państwowego Banku Rolnego (artykuł, Ad Villam Novam)

Ze wstępu autora: W niniejszym artykule podejmujemy próbę oceny działalności instytucji bankowej Generalnej Guberni wykorzystującej aparat przedwojennego Państwowego Banku Rolnego – jednego z największych banków realizujących zadania wytyczone przez rząd II RP, tj. obsługi reformy rolnej w okresie międzywojennym. Jak się …

Problem nudnych archiwaliów (artykuł, Ad Villam Novam)

Bardzo wiele osób, które po raz pierwszy udają się do archiwów czy bibliotek i sięgają do dokumentów z XVII czy XVIII w., jest przekonanych, że na każdej wręcz stronie będą czytać historie jakby żywcem wyjęte z „Trylogii” H. Sienkiewicza. Co …

Problemy w zamkowym ogrodzie w Żółkwi (artykuł, Ad Villam Novam)

Kłopoty z pracownikami to nie tylko zjawisko dzisiejszych czasów. Chyba stare jak świat, a przynajmniej sięgające połowy XVIII w. Z problemem tym przyszło się zmagać nieznanemu nam nawet z imienia zapewne ogrodnikowi, odpowiedzialnemu za ogród przy zamku żółkiewskim. Umiał pisać, …

Problemy z krewkim sąsiadem (artykuł, Ad Villam Novam)

Takiego przyszło mieć prezbiterowi Cerkwi Górnej w Jaworowie. Piotr Szturmak, gdyż o nim mowa, bez ceregieli zagarniał kolejne połacie pól należących do cerkwi. Prośby i tłumaczenia tylko dolewały oliwy do ognia, a Szturmak w niewybrednych słowach urągał prezbiterowi. Przytoczył on …

Rady JM Pana Stanisława Godlewskiego (artykuł, Ad Villam Novam)

Awantury pomiędzy królewiczami i ich matką o dobra pozostawione przez zmarłego Jana III nie były żadną tajemnicą. Sobiescy nawet zbytnio się z tym nie kryli. Nie trzeba było długo czekać, by przeciwnicy ewentualnej kandydatury Sobieskich do tronu zaczęli swary w …

Rezydencja i dobra wilanowskie w świetle materiałów archiwalnych z Biblioteki Czartoryskich w Krakowie tom III 2010 (artykuł, Ad Villam Novam)

Publikowane w kolejnym, trzecim już tomie Ad Villam Novam materiały źródłowe dotyczą tym razem rezydencji wilanowskiej. Prezentowany materiał stanowi część zachowanego fragmentarycznie w Bibliotece Czartoryskich w Krakowie wilanowskiego archiwum gospodarczego rodzin Sieniawskich i Czartoryskich.Trzeba tu wyraźnie nadmienić, że publikowane przez …

Sobiescy a Fond 694 w zasobie Narodowego Historycznego Archiwum Białorusi w Mińsku (artykuł, Ad Villam Novam)

Co mogą mieć wspólnego Sobiescy ze zbiorami archiwalnymi w Mińsku? Przecież tak na dobrą sprawę, w porównaniu z terenami koronnymi, ich kontakty z ziemiami Wielkiego Księstwa Litewskiego były znikome. A jednak przez siostrę króla Jana III Katarzynę wydaną za Michała …