Wybitna postać okresu renesansu. Zdolności, jakimi go obdarzyła natura, uczyniły zeń jedną z największych indywidualności w dziejach Polski. Jako młodzian wybrany został rektorem uniwersytetu w Padwie, gdzie uzyskał doktorat prawa. Przyszłość swą wiązał nie z wojaczką, a z polityką. Z królewskiego sekretarza szybko przeistoczył się w przywódcę szlacheckiego, który decydował o wyborze władców. Związał się blisko ze Stefanem Batorym, który obdarzył go najwyższymi dostojeństwami (kanclerstwo i hetmaństwo wielkie koronne), a nawet ręką swej bratanicy, Gryzeldy Batorówny. Zamoyski razem z królem tworzyli niezwykle skuteczny i zgrany duet. Dla króla hetman był nie tylko zaufanym doradcą, ale też przyjacielem. Ofiarował swemu kanclerzowi wiele dóbr, które ten po mistrzowsku potrafił zagospodarować. Ośrodkiem swych rozległych terytoriów Zamoyski uczynił nowowybudowane, idealne miasto – Zamość. Był to duży ośrodek handlowy, najnowocześniejsza w Polsce twierdza i centrum naukowe.
Kiedy ruszył wraz z Batorym na Połock, nie posiadał żadnego doświadczenia wojskowego, ale wkrótce został prawdziwym mistrzem w zdobywaniu miast. Stosując najnowsze techniki oblężnicze zdobył Wieliż, ale dopiero zdobycie położonego na wyspie Zawołocza przyniosło mu rozgłos. Nie mogąc się dobrać do oblanej wodami jeziora twierdzy, sypał groble, budował pomosty, z których raził obrońców ogniem artylerii tak długo, aż zmusił ich do kapitulacji. Sukces ten spowodował, że monarcha powierzył Zamoyskiemu zimowe oblężenia Pskowa. Zima i głód nie złamały hetmana, który wytrwał aż do podpisania rozejmu z carem Iwanem IV Groźnym, który przyniósł przyłączenie Inflant do Polski. Po śmierci Batorego to dzięki wysiłkom Zamoyskiego tron przypadł Zygmuntowi III Wazie. W decydującym momencie kanclerz obronił stolicę kraju – Kraków i pokonał arcyksięcia Maksymiliana Habsburga pod Byczyną (24 I 1588).
Młody król nie poddał się jednak silnej osobowości hetmana i wkrótce doszło między nimi do licznych zatargów. Mimo to Zamoyski z dużą zręcznością i energią prowadził politykę zagraniczną. Dążył do stworzenia z Mołdawii i Wołoszczyzny buforu chroniącego Polskę przed Turcją. Jego wysiłki zaowocowały wprowadzeniem na tron tych państw przychylnych Polsce władców (Jeremi Mohyła w Mołdawii, Symeon Mohyła w Wołoszczyźnie). Jako pierwszy z polskich wodzów odważył się stawić czoła armii tureckiej. Pod Cecorą w 1595 roku, mając zaledwie 7 tysięcy żołnierzy, wytrzymał ataki 25-tysięcznej armii turecko – tatarskiej. Walczył w oparciu o nowoczesne wówczas umocnienia polowe.
Hetman odniósł jeszcze szereg sukcesów w walce ze Szwedami. Pozostał w pamięci jako jeden z najwybitniejszych polskich wodzów i polityków. Na polu bitwy zachowywał zimną krew, szybko podejmował decyzje, stosował ekonomię sił, a wyprawy w których brał udział, były zawsze perfekcyjnie zorganizowane.
