Fragment artykułu Zbigniewa Hunderta Komputowe oddziały rodziny królewskiej w kampanii mołdawskiej 1686 roku w świetle rozkazów i sprawozdania sejmowego hetmana wielkiego koronnego Stanisława Jana Jabłonowskiego (z monografii naukowej wydanej przez Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie, pt. Jarzmo Ligi Świętej? Jan III Sobieski i Rzeczpospolita w latach 1684–1696, red. Dariusz Milewski, Warszawa 2017, s. 163–167).
Wśród licznych zagadnień powiązanych z wyprawą mołdawską warty omówienia jest nieprzebadany dotąd problem udziału w kampanii 1686 r. oddziałów rodziny królewskiej. Od momentu wstąpienia na tron przez Jana III w 1674 r. stanowiły one istotny procent składu wojska koronnego. Były to jednostki jazdy narodowego zaciągu zgrupowane w królewskich pułkach kawalerii oraz oddziały tzw. gwardii komputowej rodziny monarchy, do których zaliczymy regimenty piesze, dragońskie oraz arkebuzerię. Jednostki królewskie opłacane ze skarbu państwa, czyli te wchodzące w skład komputu, podlegały władzy hetmańskiej, ale równocześnie były zależne od osoby monarchy, dla którego – przynajmniej w okresie przedwiedeńskim, stanowiły polityczne zaplecze na gruncie wojska. […]
Państwowe oddziały rodziny królewskiej w 1686 r. funkcjonowały w warunkach komputu wojennego, zreorganizowanego podczas zeszłorocznego sejmu warszawskiego. Struktury tego komputu, wraz z podziałem wojska na partie przed kampanią mołdawską oraz z podziałem na pułki kawalerii w trakcie działań wojennych i w czasie dystrybuty hiberny po zakończeniu wyprawy, może zilustrować sama dokumentacja hetmańska w postaci ksiąg rozkazów. Na jej podstawie należy stwierdzić, że komputowe siły koronne w roku 1686 liczyły 33 930 koni i porcji i składały się z:
- 25 chorągwi husarskich, 3580 koni,
- 80 chorągwi pancernych, 9800 koni,
- 3 regimentów arkabuzerii, 700 koni,
- 23 chorągwi wołoskich, 1890 koni,
- 4 chorągwi tatarskich, 440 koni,
- 33 regimentów pieszych i 3 frejkompanii, 12 590 porcji,
- 9 regimentów dragońskich z frejkompanią artylerii, 4170 koni,
- 4 rot piechoty węgierskiej, 700 porcji.
[…]
Łącznie oddziały komputu koronnego w kampanii 1686 r., które należały do Sobieskich, liczyły etatowo 3770 koni i porcji, co stanowiło 11% całości. Oznacza to, że średnio co dziesiąty etat wojska koronnego przypadał na oddziały rodziny królewskiej. W samym zaciągu cudzoziemskim (arkebuzeria, piechota niemiecka, dragonia – 17 460 koni i porcji), regimenty Sobieskich (5 regimentów z frejkompaniami – 2970 koni i porcji) stanowiły wyższy odsetek, było to bowiem 17%. Jeszcze wyższe wskaźniki otrzymamy, gdy uwzględnimy całe pułki kawalerii Jana III i królewicza z wchodzącymi w ich skład niekrólewskimi chorągwiami husarskimi i pancernymi.
