Naruszewicz Adam h. Wadwicz (1733-1796), biskup smoleński, pisarz i poeta, historyk. Pochodził ze znamienitej, ale zbiedniałej rodziny litewskiej, wstąpił w młodości do jezuitów, studiował w Wilnie, gdzie potem sam został profesorem i skąd przeniesiono go do Warszawy. Interesował się literaturą, wydawał poezje Macieja Sarbiewskiego.
Po studiach w Lyonie (1758-62) podróżował do Hiszpanii, zwiedzał Francję, potem uczył w warszawskim Collegium Nobilium, a także w Szkole Rycerskiej (historii). Pisał wiersze, przekładał dzieła Tacyta, wydawał utwory poetyckie i korespondencje z dawniejszych wieków. Publikował od r. 1770 w „Zabawach przyjemnych i pożytecznych”, znalazł się w bliskim otoczeniu Stanisława Augusta jako jego doradca w sprawach historycznych, z czasem najpoważniejszy polski historiograf. Podjął się na życzenie króla napisania całości dziejów Polski, zaczynając od czasów legendarnych i doprowadził Historię narodu polskiego do czasów Ludwika Węgierskiego. Borykając się z brakiem czasu i niedostatkiem przygotowanych źródeł, zainicjował i zorganizował akcję gromadzenia i przepisywania materiałów źródłowych do historii Polski. Wspierał króla w działalności politycznej i w publicystyce, szukał w historii uzasadnień dla decyzji politycznych, opisywał też aktualne wydarzenia, m.in. w „Diariuszu podróży Najjaśniejszego Stanisława Augusta … na sejm grodzieński… 1784” czy w „Diariuszu podróży …króla polskiego na Ukrainę…1787”.
Naruszewicz przełożył i opublikował wiele utworów pisarzy i poetów łacińskich (Tacyta, Horacego), a także łacińskich dzieł polskich poetów renesansowych i barokowych, Jana Kochanowskiego, Samuela Twardowskiego, Wespazjana Kochowskiego czy Sarbiewskiego. Po kasacie jezuitów otrzymał dzięki królowi biskupstwo smoleńskie, potem łuckie.
Choć duchowny, pisywał i erotyki, sam czułą przyjaźnią darzył Magdalenę z Eysymontów, 1.v. Jezierska, 2.v. Rybińską. W pracy historycznej wykazywał dociekliwość i krytycyzm, doceniał role źródeł i badań pomocniczych. Dla króla był ulubionym „Naruchem”; ciężko przeżył klęskę kraju i rozbiory, chorował, wkrótce potem zmarł w Janowie Podlaskim.
