Peregrynacja – termin oznaczający w języku staropolskim dłuższą wędrówkę, podróż, a także pielgrzymkę. Pochodzi z jęz. łacińskiego, gdzie słowo peregrinus oznaczało cudzoziemca, ale także pielgrzyma. Pojęcia tego używano zazwyczaj na określenie podróży zagranicznej. Często oznaczało ono również krajowe lub zagraniczne pielgrzymki do miejsc świętych i znanych sanktuariów. O wiele rzadziej terminem peregrynacja określano poselstwa i misje dyplomatyczne. Współcześnie termin ten używany jest głównie w literaturze naukowej w kontekście zjawiska staropolskiego podróżnictwa do końca XVIII w. O peregrynacji mówi się także w specyficznym kontekście religijnym, określając tym pojęciem pielgrzymowanie cudownych wizerunków (obrazów lub statui) Jezusa Chrystusa bądź Matki Boskiej w obrębie kościołów (rzadziej domów wiernych) danej diecezji lub nawet całego kraju. Od XIX w. na określenie wyjazdu zagranicznego zaczęto powszechnie używać terminu podróż albo wojaż, a termin peregrynacja ma obecnie wydźwięk anachronizmu językowego.
W znaczeniu podróżnym pojęcie to określa przede wszystkim staropolskie wyjazdy zagraniczne, od XV w. po trzeci rozbiór Polski w 1795 r. Peregrynacja to nie tylko sama podróż, ale także, a nawet w przeważającej mierze, sam pobyt zagraniczny, który obejmował swoim programem kilka różnych rodzajów peregrynacji. Mógł to być wyjazd o charakterze naukowym, czyli peregrynacja akademicka (peregrinatio academica), polegający głównie na studiowaniu w największych europejskich uniwersytetach i akademiach. Innym rodzajem, niezmiernie popularnym od drugiej połowy XVII w., był tzw. grand tour zakładający objazd największych krajów europejskich, uzupełniający wiedzę szkolną o własne spostrzeżenia, doświadczenia i nawiązane kontakty. Wreszcie celem peregrynacji mogło być udanie się w charakterze pątnika do najbardziej czczonych świętych miejsc i sanktuariów świata chrześcijańskiego (papieski Rzym, Jerozolima – miasto nauczania i śmierci Chrystusa, grób św. Jakuba Apostoła w Santiago de Compostela, sanktuarium maryjne w Loreto, itd.).
Niezależnie od charakteru peregrynacji, zapisem jej przebiegu była relacja podróżna. Sporządzano ją najczęściej w postaci dziennika podróży (diariusza peregrynacji). Czasem były to luźne zapiski, a w niektórych przypadkach przebieg podróży znamy jedynie z korespondencji zagranicznej przesyłanej najczęściej przez podróżników do rodziców, przyjaciół, lub opiekunów pozostających w kraju.
