Ogólna charakterystyka powszechnie występującego zjawiska prasowego na ziemiach polskich w XVII w., jakim były gazety pisane, wymaga przede wszystkim podkreślenia ich niezwykle ważnej roli w procesach komunikacji społecznej. Gazety rękopiśmienne były szczególną odmianą prasy poprzez swój nieformalny charakter bazujący na ześrodkowaniu wymiany informacji pomiędzy twórcą-redaktorem a odbiorcą. Zwięzłe ujęcie najważniejszych informacji bieżących w połączeniu z rozpowszechnieniem na terenie całego kraju oraz dużą częstotliwością ukazywania się kolejnych egzemplarzy pozwala już traktować te doniesienia, zwane często nowinami, jako prototyp mediów masowych przekazujących bogaty i różnorodny serwis informacyjny o wydarzeniach w kraju, Europie i na świecie.
Pod tym względem gazety pisane znacznie przewyższały pozostałe środki przekazu używane w kulturze staropolskiej. Wystarczy przypomnieć o całkowitym braku konkurencji prasowej dla gazet pisanych ręcznie, gdyż w XVII w. jedynie efemerycznie pojawiały się w niskich nakładach, krótko wydawane rodzime tytuły gazet ulotnych i kilka seryjnych (np. tylko w 1661 r. ukazało się 41 numerów Merkuriusza Polskiego, a w latach 1686–1689 w Krakowie wychodziły drukowane Wiadomości Cudzoziemskie Extraordynaryjne). Deficyt prasy drukowanej zapewniał zdecydowaną dominację tej rękopiśmiennej. W okresie swego powstawania gazety pisane miały zatem duży krąg odbiorców. Dzięki temu informacje w nich umieszczane cieszyły się sporym rezonansem społecznym. Wąska grupa twórców XVII-wiecznych gazetek, którzy dziś pozostają w większości anonimowi, pisała często dla kilku lub więcej odbiorców jednocześnie. Ze względu na istnienie przynajmniej kilku ośrodków redakcyjnych w jednym czasie możliwy był pewien pluralizm informacyjny istniejący jednak w ograniczonym zakresie, gdyż awizy były nierzadko redagowane w sposób hasłowy i zawierały jedynie krótkie komunikaty o dużym stopniu ogólności, często zresztą powielane.
Wśród poruszanych tematów dominowały krajowe doniesienia polityczne, żywo komentowane wśród odbiorców tego medium. Particularia cudzoziemskie informowały zaś o konfliktach polityczno-militarnych w Europie i na świecie. Przewaga wyznawców katolicyzmu w I Rzeczypospolitej sprawiała, iż wiele zapisów dotyczyło życia Kościoła i papiestwa. Umieszczano też poruszające przekazy o klęskach żywiołowych i ciekawostkach przyrodniczych. Obok informacji pewnych w gazetach umieszczano także przypuszczenia, prognozy, a nierzadko również plotki. Sprawne doręczanie gazet pisanych odbiorcom gwarantował stale rosnący w XVII w. poziom usług pocztowych. Gazety dostarczano w miarę regularnie, najczęściej w cyklu cotygodniowym, wykorzystując periodyczność cyrkulacji pocztowej.
Gazety pisane przypominały swoją formą nieco dłuższe listy, pozbawione jednak tradycyjnych zwrotów grzecznościowych. W tytułach gazet pisanych zachowywano datację oraz informację o miejscu powstania danego egzemplarza. Zazwyczaj gazety miały niewielką objętość – kilka stron zapisywanych obustronnie (zwykle była to jedna karta złożona na pół). W niektórych przypadkach trudno odróżnić gazetę od listu, w którym została ona zawarta, gdyż obok informacji prywatnych wpisywano ciekawsze relacje krajowe i zagraniczne. Gęsta sieć korespondentów i odbiorców informacji gazetowych zapewniała szybki transfer informacji i wiedzy. Wśród stałych prenumeratorów gazet dominowała przede wszystkim magnateria, rzadziej bogata szlachta. Najświeższe wiadomości były cennym towarem także dla władz miejskich zamawiających np. cykliczne komunikaty z obrad polskiego sejmu. Gazety pisane jako dominujące staropolskie medium informacyjne były zamawiane przez znane osobistości życia politycznego Rzeczypospolitej: władców (np. Jana III Sobieskiego) czy magnatów (np. Łukasza Opalińskiego i jego brata Krzysztofa, Stanisława Antoniego Szczukę czy biskupa warmińskiego Andrzeja Chryzostoma Załuskiego).
Ogromna ilość zachowanych tytułów oraz istnienie wielu kopii i odpisów daje pewne wyobrażenie o masowej skali zjawiska prasowego, jakim były polskie gazety rękopiśmienne, już w XVII w. Dość powiedzieć, że zwarte bloki gazet pisanych, obejmujących często swym zasięgiem chronologicznym nie tylko wiek XVII, lecz także kolejne stulecie, znajdują się w wielu zagranicznych i krajowych bibliotekach (Bibliotece Narodowej w Warszawie, Bibliotece Jagiellońskiej, Bibliotece Kórnickiej Polskiej Akademii Nauk) i archiwach (Archiwum Głównym Akt Dawnych w Warszawie, Archiwum Narodowym w Krakowie, Archiwum Państwowym w Toruniu).
