Potocki Mikołaj h. Pilawa (zm. 1676), generał ziem podolskich, komendant Kamieńca. W 1649 r. walczył w bitwie pod Zborowem; w następnym roku udał się do ordy tatarskiej jako zakładnik za swego ojca Mikołaja, hetmana wielkiego koronnego, wziętego do niewoli w bitwie pod Korsuniem. Do kraju powrócił w 1651 r. Od 1654 był rotmistrzem chorągwi kozackiej, w 1661 został starostą kamienieckim, a w roku następnym – generałem ziem podolskich i komendantem twierdzy kamienieckiej. Po rozpoczęciu wojny z Portą w 1672 r. nie zatroszczył się o zaopatrzenie miasta w żywność i amunicję, dopiero pod koniec lipca rozpoczynając pospieszne roboty fortyfikacyjne Nowego Zamku. Objął dowództwo Nowego i Starego Zamku, obronę miasta powierzając sześcioosobowej radzie wojennej pod kierownictwem Hieronima Lanckorońskiego. Podczas trwającej od 12 VIII obrony twierdzy wykazywał chwiejną postawę: 19 VIII pod wpływem biskupa Wespazjana Lanckorońskiego zamierzał wystąpić o zawieszenie broni, z czego zrezygnował wobec protestu części rady, a 20 VIII razem z Jerzym Wołodyjowskim podjął próbę wycieczki. 24/25 VIII wspólnie z resztą załogi opuścił Nowy Zamek, aby skrócić linię obrony i ułatwić obronę Starego Zamku. Po wysadzeniu 26 VIII jednej z jego baszt opanował panikę, jaka wybuchła wśród oddziałów piechoty, ale już następnego dnia wspólnie z członkami rady uchwalił warunki kapitulacji; mimo ich odrzucenia przez Turków 28 VIII poddał twierdzę. Oburzona kapitulacją szlachta domagała się oddania go pod sąd, pojawiło się nawet oskarżenie o sprzedaż miasta za kilka lub kilkanaście milionów. Pod koniec 1673 r. uczestniczył w działaniach wojennych, nie wiadomo jednak, czy wziął udział w bitwie chocimskiej. Możliwe, że wykazywał objawy zaburzeń psychicznych, skoro Jan Sobieski, nakazując Janowi Potockiemu zlecić mu napad na przedmieścia Kamieńca, ostrzegał: „Jeśliby też J.P. generał podolski był distractus, abyś W.M.Pan zażyć raczył kogo inszego”. Zmarł w 1676 r. w Strzelcach pod Dubnem. Występuje w powieści „Pan Wołodyjowski” Henryka Sienkiewicza i w opartych na niej filmach Jerzego Hoffmana „Pan Wołody-jowski” (rolę Potockiego gra Wiktor Grotowicz) i „Przygody Pana Michała” (Andrzej Szalawski).
