Kolekcja | 24.04.2018 Francuskie damskie biurko rokokowe w typie secretaire à dos d’âne z opuszczanym pulpitem wykonane ok. 1745 r. w Paryżu przez wybitnego ebenistę, Jacques’a Dubois (ok. 1693–1763). Dubois mistrzostwo uzyskał w 1742 r. i zasłynął meblami zdobionymi markieterią, dalekowschodnią lub europejską laką i finezyjnymi okuciami z brązu złoconego o motywach rokokowych. Jego dzieła są ozdobą najsłynniejszych kolekcji. Opisywane biurko ma sygnaturę mistrza wybitą na krawędzi ścianki bocznej: I.DUBOIS, i znak kontroli cechu francuskich mistrzów meblarstwa – ebenistów JME, poświadczający najwyższą klasę wyrobu.
Mebel ten reprezentuje rozpowszechnioną w Europie XVIII w. modę na sztukę Dalekiego Wschodu. Biurko zostało wykonane zgodnie z estetyką rokoka – konstrukcja jest smukła, lekka i fantazyjnie pofalowana we wszystkich niemal płaszczyznach, zaś nóżki są smukłe i esowato wygięte. Powierzchnia korpusu pokryta została importowaną orientalną dekoracją lakową użytą wtórnie; zdjętą prawdopodobnie z mebla takiego jak sepet, komoda lub skrzynia, niewykluczone, że więcej niż jednego. Była to popularna praktyka w ówczesnym okresie. Na przodzie, poniżej klapy, opatrzona fałszywą kluczyną (dziurką do klucza), znajduje się okładzina z całą pewnością pochodząca z frontu szuflady, co ujawnia się w jej proporcjach, kształcie oraz zaszpuntowanych dwóch parach otworów po antabach. Z kolei panel z klapy, dużo większy, pochodzić może z mebla typu skrzyni albo z drzwiczek sepetu. Umiejętność dobrania i odpowiedniego dopasowania elementów orientalnej dekoracji do swobodnej, rozedrganej formy mebla świadczy o wielkim kunszcie warsztatowym twórcy, tym bardziej że grubość lakowej okładziny w niektórych miejscach daje się ocenić na zaledwie ok. 1 mm. Wnętrze biurka z szufladami o falistych frontach i maskowaną kasetką dla kontrastu pokryte jest gładkim czerwonym lakierem z oszczędnymi złoceniami. Uchwyty szuflad, szyldy kluczyn oraz listewki w kształcie ukwieconych gałązek, wzmacniające krawędzie mebla, wykonane zostały zbrązu złoconego ogniowo i prezentują zestaw motywów charakterystyczny dla epoki.
Pochodzący z wilanowskiej kolekcji mebel został odnaleziony dzięki prowadzonemu w Państwowych Zbiorach Sztuki w Dreźnie (Staatliche Kunstsammlungen Dresden) projektowi badawczemu „Daphne”, poświęconemu badaniom proweniencji inwentaryzowanych eksponatów. W ramach projektu naukowcy przebadali całość zbiorów, czyli ok. 1,2 miliona eksponatów.
Pod koniec 2014 r. przedstawiciele Państwowych Zbiorów Sztuki w Dreźnie nawiązali kontakt z Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie celem zweryfikowania pochodzenia obu zabytków. Analiza materiałów historycznych potwierdziła, że obydwa są tymi samymi obiektami, które figurują na liście dzieł utraconych w wyniku II wojny światowej, sporządzonej przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego w formie elektronicznej bazy danych.
Wobec takich ustaleń Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego podjęło starania w celu odzyskania obu mebli i sprowadzenia ich do Polski. Działania prowadził Wydział Strat Wojennych w Departamencie Dziedzictwa Kulturowego MKiDN, odpowiedzialny za restytucję dóbr kultury utraconych przez Polskę wskutek II wojny światowej.
Strona niemiecka wyraziła gotowość zwrotu; a w listopadzie 2015 r. rząd Saksonii zdecydował o przekazaniu obu obiektów władzom polskim. Odzyskane zabytki zostały przekazane przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego do miejsca ich historycznego pochodzenia, czyli Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie.
Anna Kwiatkowska
Karolina Alkemade