Silva Rerum | 18.02.2013 W dekoracji sreber gdańskich ostatniej ćwierci XVII w. pojawiły się motywy związane z Janem III – monarchą niezwykle popularnym, darzonym szacunkiem i podziwem tak w Gdańsku, jak w Rzeczpospolitej. Nic w tym dziwnego, bowiem gdańscy złotnicy starali się na bieżąco podążać za aktualną modą i wychodzić naprzeciw oczekiwaniom odbiorców. Największa część ich produkcji obejmowała wyroby świeckie, a gros klientów stanowił lokalny patrycjat oraz polska szlachta.
Artystą, który w sposób szczególny upodobał sobie postać króla Jana III, był Johann Gottfried Holl działający w latach 1678 – ok. 1690. W jego pracowni można było zamówić zarówno okazałe, dużych rozmiarów tace z repusowanym reliefem ukazującym triumf monarchy, jak i niewielkie kubki z królewskimi medalami – asortyment dostosowany był do stopnia zamożności i gustów klientów. Dużą zachowaną do dziś grupę stanowią kufle z wizerunkiem króla na pokrywie.
Wysokie, cylindryczne kufle z analogiczną pokrywą i stopą oraz odlewanym uchwytem w formie woluty były jednym z najbardziej popularnych wyrobów gdańskich złotników doby baroku. Na płaszczach naczyń Holl przedstawiał popularny w XVII w. motyw dzieci lub uskrzydlonych putt otoczonych wicią z akantu i kwiatów. Dekoracyjne liście i duże, realistycznie przedstawione pąki (tulipany, róże, maki) tworzą tło dla chłopięcych postaci zajętych grą na instrumentach (lutni, flecie, trąbce, harfie) lub prezentujących atrybuty cnót. W pokrywach tych kufli umieścił złotnik awers medalu (lub jego odlew) Jana III projektu Johanna Höhna mł., wybitego w 1683 r. z okazji wiktorii wiedeńskiej. Przedstawia on popiersie króla all’antica z prostym napisem: IOAN.III D.G. REX POLONIARUM.
Naczynia z 2. poł. lat 80. XVII w. nawiązywały do militarnych sukcesów Sobieskiego i cieszyły się – jak można sądzić – dużą popularnością. Prosty dekoracyjny motyw na korpusie odpowiadał zarówno katolickiej polskiej szlachcie, jak i gdańskim mieszczanom. Duża jednorodność licznych zachowanych dzieł tego typu świadczy o tym, że gdański warsztat Holla wytwarzał je w większej ilości, na skład i stale posiadał w ofercie. A wizerunek poważanego monarchy stanowić miał dodatkową zachętę do ich nabywania.
Na ilustracji widoczny jest srebrny kubek z warsztatu Holla, będący darem rodaków z Londynu dla kolekcji Muzeum Pałacu w Wilanowie. Więcej o kubku z medalionami tutaj.