Heraldyczna zabawa Macieja Sarbiewskiego

W interesującym zbiorze epigramatów autorstwa znanego jezuickiego poety Macieja Kazimierza Sarbiewskiego znajduje się wiele wierszy opartych o wyobrażenia heraldyczne. Znaczna ich część poświęcona jest Janowi Karolowi Chodkiewiczowi, sławnemu hetmanowi, zwycięzcy spod Kircholmu oraz litewskiemu magnatowi. Chodkiewicz zasłużył się Kościołowi poprzez różne fundacje i dary. Dlatego też katoliccy dostojnicy dbali, by nagradzano go rozmaitymi utworami panegirycznymi, które miały rozsławić chwałę jego rodu, a także jego osobiste dokonania. W tego typu prace literackie zaangażował się także sam Sarbiewski, który przez długi czas związany był z Akademią Wileńską. Do końca nie wiadomo, ile wierszy pochwalnych pisanych pod adresem hetmana litewskiego wyszło spod pióra tego jezuickiego poety, a ile jest autorstwa jego uczniów, których prace mógł poprawiać i udoskonalać. Niezależnie od tego wśród epigramów przypisywanych Sarbiewskiemu znajduje się utwór oparty na herbie Abdank, a ściślej – na widocznej w jego godle figurze określanej mianem łękawicy. Herbem najczęściej kojarzonym z Chodkiewiczami jest jednak Kościesza, w godle której widnieje rozdarta i przekrzyżowana strzała. Z czasem dodany został do niej jeszcze srebrny gryf ze złotym mieczem. Wspominana przez Sarbiewskiego łękawica pochodzi natomiast z herbu Anny Konarskiej, prababki Jana Karola Chodkiewicza od strony matki. Często bowiem hetman posługiwał się czteropolowym herbem, w którym oprócz rodzimych Kościeszy i Gryfa widoczna była jeszcze właśnie łękawica oraz godło herbu Korczak. Jezuicki poeta odwołał się więc do jednego z tych przedstawień.