Silva Rerum | 26.05.2011 Próby usystematyzowania polskiego prawa ziemskiego podejmowano już w średniowieczu, poczynając od statutów Kazimierza Wielkiego. Wielkie zasługi w próbach zebrania polskiego prawa stanowionego położył kanclerz wielki koronny i arcybiskup gnieźnieński Jan Łaski (1456-1531), który na zlecenie królewskie opracował i wydał w 1506 r. najpełniejszy zbiór prawa polskiego, obejmujący zarówno statuty królewskie, przywileje szlacheckie, uchwały sejmowe i przepisy regulujące przebieg procesu. W części drugiej, nie mającej formalnego zatwierdzenia monarchy, znalazły się artykuły prawa magdeburskiego, lubeckiego i saskiego.
W 1520 r. sejm zlecił dokonanie właściwej kodyfikacji prawa koronnego. Efektem tych prac było ogłoszenie w 1523 r. przepisów prawa procesowego. Przedstawiona w 1534 r. próba kodyfikacji, zwana korekturą Taszyckiego, od nazwiska pracującego w komisji sędziego krakowskiego Mikołaja Taszyckiego, nie została zaaprobowana przez sejm. Na przeszkodzie stanął konflikt pomiędzy królem i magnaterią a ruchem egzekucyjnym, którego przedstawiciele widzieli w korekturze próbę wzmocnienia pozycji króla, senatu i Kościoła. Ofiarą walki politycznej padła też próba kodyfikacji podjęta przez Jakuba Przyłuskiego (1553). Kolejna próba podjęta w 1588 r. również zakończyła się niepowodzeniem. Efekty prac kodyfikacyjnych, choć nie mające oficjalnej sankcji, doprowadziły jednak do powstania szeregu zbiorów ustaw, ujętych bądź systematycznie, bądź tylko alfabetycznie, które służyły przez cały okres staropolski sądom jako praktyczne pomoce. Kolejne prace nad systematyką prawa polskiego i jego kodyfikacją podjęto, również bez powodzenia, za czasów stanisławowskich (kodyfikacja prawa sądowego kanclerza koronnego Andrzeja Zamoyskiego).
Z racji szerszego niż w Koronie zakresu władzy wielkoksiążęcej na Litwie powodzeniem zakończyły się prace nad kodyfikacją prawa litewskiego. W 1529 r. ogłoszono I statut litewski, który uzupełniono w 1538 r. Rozszerzona redakcja, znana jako II statut litewski weszła w życie w 1566 r. Trzeci statut litewski ogłoszono za zgodą króla Zygmunta III i sejmu w 1588 roku. Prawo litewskie (spisane w urzędowym w kancelarii litewskiej języku ruskim) obowiązywało w województwach wołyńskim, bracławskim i kijowskim po ich włączeniu do Korony w 1569 r. (używano tam określenia statut wołyński).