Kolekcja Komplet biżuterii z mikromozaikowymi plakietkami stanowi typowy przykład włoskiej pamiątki przywiezionej z Grand Tour. Technika mozaiki rzymskiej, tzw. mikromozaiki, narodziła się pod koniec XVIII w. w Watykańskim Warsztacie Mozaiki. Wtedy to właśnie artyści pracujący przy mozaikowej dekoracji wnętrz Bazyliki św. Piotra, przewidując rychłe zakończenie prac, a wraz z nim utratę zajęcia i dochodu, rozpoczęli wykonywanie obrazów tworzonych z mikroskopijnych w przekroju tesser. Tessery do wyrobu mikromozaik powstawały poprzez odłamywanie kawałków od bardzo długich, cienkich prętów zw. filati, uformowanych z nieprzeźroczystego tworzywa szklanego zw. smalti. Obrazy artystów z Warsztatu Watykańskiego sprzedawano jako odrębne dzieła lub wykorzystywano do dekoracji przedmiotów rzemiosła artystycznego: blatów stołów, tabakier, kasetek, najmniejsze zaś w rzymskich i zagranicznych warsztatach jubilerskich wprawiano w guziki, naszyjniki, bransolety, pierścienie, brosze i kolczyki.
Ulubionymi tematami umieszczanymi na mikromozaikach były motywy antyczne zaczerpnięte z malowideł Herkulanum i Pompei, widoki starożytnych budowli rzymskich oraz XVI-wiecznej Bazyliki św. Piotra, a także przedstawienia zwierząt, kwiatów i wieśniaków we włoskich strojach regionalnych. Do ostatniego typu dekoracji należą wizerunki z kompletu zakupionego do zbiorów wilanowskich: siedząca tkaczka z wrzecionem oraz stojące postaci kobiety i mężczyzny. Mozaicyści wykonujący prace z takimi motywami często inspirowali się twórczością Bartolomeo Pinellego (1771–1835), rzymskiego grafika i ilustratora, który w latach 1809–1823 wydał kilka zespołów rycin prezentujących sceny z życia wiejskiego oraz tradycyjne stroje włoskie. Większość mozaikowych przedstawień tego tematu to pojedyncze postaci umieszczone w jednokolorowych (najczęściej czarnych lub granatowych) płytkach szklanych, wytwarzano też plakiety z osobami pokazanymi na tle wykonanym również w technice mikromozaiki, tak jak na przykładach wilanowskich. Rzadkością były rozbudowane sceny narracyjne osadzone w pejzażu.
Zakupiony do zbiorów komplet biżuterii z mozaiką rzymską, przedmiot unikatowy na polskim rynku antykwarycznym, doskonale uzupełnia kolekcję wilanowską, w której niegdyś znajdowało się wiele przedmiotów dekorowanych mozaiką. Do dziś zachowało się jedynie pięć obiektów zdobionych w ten sposób: cztery plakiety i stół.
Małgorzata Zając