Monogram to powiązanie ze sobą dwóch liter w pewną kompozycję graficzną. Najczęściej tworzy się go z inicjałów, czyli z pierwszej litery imienia i nazwiska. Słowo „monogram” pochodzi z języka greckiego, od wyrazów: mònos = jeden i gramma = litera. Litery w monogramie się przeplatają, często są wpisane w figurę geometryczną, np. trójkąt równoboczny, trapez, romb.
W średniowieczu monogramy zwykle zastępowały podpisy panujących. W tym celu monogramu używali także późniejsi władcy – np. Ludwik XV – LL, Stanisław August – AS lub ASR – Stanislaus Augustus – Rex. Dzisiaj również mają zastosowanie jako podpis lub znak własności używany przez kolekcjonerów, wydawców, a niekiedy także przez biblioteki dla oznaczenia przynależności obiektu do zbioru. Monogramy częstokroć zdobią również dzisiejsze przedmioty codziennego użytku, takie jak: przybory toaletowe, sztućce, cukiernice, pudernice i inne wyroby wykonane na ogół ze srebra. Niegdyś tę rolę pełniły w architekturze, ale pojawiały się również na monetach, pieczęciach.
Stworzenie monogramu jest dość trudnym zadaniem. Dlatego warto pamiętać o kilku zasadach:
– monogram musi być czytelny, czyli podążając za wskazówkami księdza Onufrego Kopczyńskiego, pijara, autora „Nauki o dobrym piśmie”, wydanej w Warszawie w 1807 r., kaligrafia liter powinna odznaczać się czystością, prostotą i wyrazistością.
Czystość wyraża się poprzez staranne kreślenie liter, w dbałości o każdy najdrobniejszy element decydujący o ich kształcie.
Prostotę osiąga ten, kto unika wszelkich zbytecznych ozdób.
Wyraziste litery to takie, które nie zostały zniekształcone, są jednolite i prawidłowe.
Warto ocenić wpierw potencjał artystyczny liter, zapisując je oddzielnie na kartce papieru, obok siebie.
Należy unikać łączenia ze sobą całkowicie różnych od siebie liter za pomocą poziomych kresek, gdyż mogą one monogram osadzić w figurze o niesymetrycznych kształtach.
Litery można zestawiać ze sobą na linii przekątnej.
Ornamenty po lewej i prawej stronie monogramu powinny być zrównoważone.
Warto zwrócić uwagę na kolorystykę liter, jak i samego monogramu.