Silva Rerum | 01.09.2021 Lufa, będąca częścią składową ciężkiego muszkietu, jest długa, od zewnątrz okrągła, a w części dennej lekko pogrubiona. Jeśli patrzy się od części dennej, widoczne są kolejno: ogon z otworem na śrubę do mocowania lufy, zapał, dekoracja w części dennej (trzy pierścienie, linearny ornament wydobyty za pomocą inkrustacji, napis w kartuszu – zapewne alfabetem tureckim lub podobnym) i na końcu – pierścień wzmacniający wylot lufy ze śladem po niezachowanej muszce.
Lufa posiada niewątpliwe cechy broni orientalnej. Jeśli wziąć pod uwagę tradycję wiążącą się z całym zespołem tego rodzaju wyrobów (głównie broni i tekstyliów), w zdecydowanej większości tureckich, które zachowały się w klasztorze, hipotetycznie może być ona zaliczona do trofeów króla Jana III Sobieskiego przekazanych przez niego na Jasną Górę (tradycji tej nie udało się potwierdzić w źródłach jasnogórskich). Wydaje się prawdopodobne, że lufa należała do grupy pamiątek po królu, które na Jasnej Górze znalazły się jako dar jego syna, Jakuba lub Konstantego (najważniejszy ich zespół przekazał w 1722 roku królewicz Jakub Sobieski). Lufa była konserwowana w 1979 roku – wtedy to usunięto warstwę twardej rdzy całkowicie pokrywającej metal.
Lufa była wzmiankowana bardzo ogólnie (właściwie tylko wymieniana) w publikacjach Aleksandra Czerwińskiego (w tym w przewodniku współautorstwa Wandy Bigoszewskiej). Czerwiński podczas inwentaryzacji i badań militariów jasnogórskich, w związku z planowanym przygotowaniem ekspozycji broni w Arsenale, stwierdził w tym zespole obecność kilku sztuk tureckiej broni palnej z XVIII wieku. Wskazał też zapisy w inwentarzach świadczące o tym, że na Jasnej Górze przechowywano wówczas znaczne ilości broni określanej jako turecka (A. Czerwiński, Militaria jasnogórskie…, zob. Literatura, s. 100–102). Prezentowana lufa jest jednak wcześniejsza i na tle opisywanego zasobu odosobniona, co dało Czerwińskiemu podstawy do zaliczenia jej do prawdopodobnych pamiątek odsieczy wiedeńskiej (zob. Aleksander Czerwiński, Lufa muszkietu, karta inwentarzowa z 25 XI 1979, Zbiory Sztuki Wotywnej na Jasnej Górze, rkps z1).
Jak wiele innych orientalnych zabytków z wcześniejszego okresu, które zachowały się na Jasnej Górze, opisywana lufa muszkietu zaliczona została do grupy „pamiątek odsieczy wiedeńskiej”. Dzięki badaniom weryfikacyjnym Aleksandra Czerwińskiego lufa z klasztoru paulinów, w odróżnieniu od niektórych tak określanych obiektów, które – jak się okazało – pochodzą z późniejszego okresu, może być co najmniej prawdopodobnie wiązana z wojnami prowadzonymi przez króla Jana III Sobieskiego z Turkami. Należy jednak pamiętać, że przynależność do wotów króla lub jego synów w odniesieniu do niektórych zabytków jasnogórskich będzie jeszcze długo dyskutowana i być może nigdy nie zostanie definitywnie potwierdzona.
Literatura:
Aleksander Czerwiński, Wanda Bigoszewska, Arsenał Twierdzy Jasnogórskiej. Przewodnik, Jasna Góra 1982, s. 25.
Jan Golonka ZP, Trofea wiktorii wiedeńskiej na Jasnej Górze, „Niedziela”, R. XXVI, 1983, Nr 37 z 11 XI.
Aleksander Czerwiński, Militaria jasnogórskie. Opracowanie bronioznawcze, konserwacja i ekspozycja zbiorów, „Muzealnictwo Wojskowe”, T. 8, 2005, s. 73.