Potocki Paweł (zm. 1675)

Potocki Paweł (zm. 1675) kasztelan kamieniecki, historyk. Był bratem Jana Potockiego wojewody bracławskiego. Po studiach w Uniwersytecie Krakowskim i w Padwie, gdzie pisywał i wydawał panegiryki, został dworzaninem króla Władysława IV i jego sekretarzem. Pozostał dworzaninem pokojowym za panowania Jana Kazimierza. Pełnił różne funkcje w samorządzie szlacheckim ziemi halickiej, gdzie posiadał znaczne dobra, m.in. miasto Czortków. Wziął udział w bitwie beresteckiej 1651 i wyprawie żwanieckiej 1653. Gdy w lipcu 1655 siły rosyjsko-kozackie obległy Czortów; po kapitulacji miasta Potocki i jego syn Stanisław dostali się do niewoli. Rosjanie wywieźli ich do Moskwy. Car Aleksy Michajłowicz polubił Potockiego i ożenił go (Potocki był wdowcem) z Eleonorą Sałtykow, swoją powinowatą (przełom 1660/61). W tym czasie omal nie postradał życia, gdyż zamierzano go stracić w odwecie za klęskę armii rosyjskiej pod Cudnowem. Podczas przymusowego pobytu w Moskwie Potocki napisał pracę „Moschovia sive brevis narratio de moribus Magnae Russorum Monarchiae”, zawierającą wszechstronny opis ustroju państwa moskiewskiego. Zaraz po uwolnieniu i powrocie do Rzeczpospolitej (luty/marzec 1667) został wysłany w poselstwie do papieża Aleksandra VII. Choć za panowania Michała Korybuta Potocki popierał obóz królewski, awans na urząd senatorski – kasztelanię kamieniecką, otrzymał dopiero od Jana III, tuz po jego elekcji (1674). Pośmiertnie wydano (1702) łacińskie dzieło Potockiego „Saeculum bellatorum et togatorum…”, będące swoistym słownikiem biograficznym sławnych polityków i wojskowych Rzeczpospolitej polsko-litewskiej. Z drugą żoną, która nie przeszła z prawosławia na katolicyzm, miał dziewięcioro dzieci, m.in. Teodora, prymasa Polski.