W 2013 r. dzięki inicjatywie Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego został powołany Program Generalnego Konserwatora Zabytków – Rewitalizacja obiektów i konserwacja kolekcji Muzeów Rezydencji Królewskich. Cztery rezydencje królewskie: Zamek Królewski w Warszawie, Muzeum Łazienki Królewskie, Zamek Królewski na Wawelu oraz Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie będą otrzymywać wsparcie finansowe na prace konserwatorsko-restauratorskie przywracające im dawną świetność.
Zespół pałacowo-ogrodowy w Wilanowie wymaga stałej i konsekwentnej opieki, zarówno w zakresie zabytkowej substancji architektonicznej jak i przyrodniczej. Aby zapewnić funkcjonowanie takiej formuły Muzeum Pałac w Wilanowie aplikuje i pozyskuje fundusze zarówno z krajowych jaki europejskich źródeł finansowania. Jednak bieżące potrzeby znacznie przewyższają posiadane zasoby i możliwości, systematycznie audytowane w oparciu o planistyczne wizualizację niezbędnych do wdrożenia montaży techniczno-finansowych programowanych projektów. Uruchomienie Programu Generalnego Konserwatora Zabytków – Rewitalizacja obiektów i konserwacja kolekcji Muzeów rezydencji Królewskich, pozwala muzeum na zrealizowanie zadań o charakterze interwencyjnym, wymagających bezzwłocznej inicjatywy wykonawczej.
W pierwszym roku realizacji programu, muzeum wilanowskie uzyskało dotację w wysokości 1 mln zł. Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie w 2013 r. z pełnym sukcesem zakończyło realizację przyznanej na ten rok dotacji celowej, w ramach Programu Generalnego Konserwatora Zabytków – Rewitalizacja obiektów i konserwacja kolekcji Muzeów Rezydencji Królewskich w wysokości 1 000 000 zł. Przyznane środki finansowe, pozwoliły na wykonanie najpilniejszych prac o charakterze interwencyjnym i prewencyjno-rozwojowym, które od lat stanowiły dla muzeum ogromny problem, związany z realizacją statutowej i ustawowej misji kulturalnej, edukacyjnej i turystycznej. Dzięki prowadzeniu racjonalnych, oszczędnych i celowych działań budowalnych i konserwatorskich, w pierwszym roku wdrażania założeń programowych, udało nam się osiągnąć wszystkie zamierzone cele inwestycyjne oraz osiągnąć zakładane mierniki, będące dziś widocznym dowodem słuszności wykonanych prac.
Pierwszym z wykonanych zadań było przeprowadzenie (w ramach prowadzonych od 2005 r. prac rewaloryzacyjnych w obszarze zabytkowego budynku pałacu i jego unikalnych wnętrz) pierwszego etapu prac konserwatorsko-interwencyjnych w tzw. Pokoju Cichym. Przedmiotowe pomieszczenie, którego dekoracje malarskie z końca XVII w. są autorstwa malarzy dworu Jana III Sobieskiego, wymagało ze względów postępujących procesów destrukcyjnych przeprowadzenia natychmiastowych i kompleksowych prac konserwatorskich, poprzedzonych wykonaniem szczegółowego programu badawczego. Pracami konserwatorskimi zostały objęte wszystkie ściany pionowe i sklepienie wraz z konstrukcją nośną od strony poddasza. Zrealizowany program dotyczył wykonania kompleksowych prac technicznych przy malowidle o łącznej powierzchni 6406 dm2 (ściany pionowe) i 6627 dm2 (sklepienie) mających na celu poprawienie kondycji malowidła i przygotowanie go do wykonania prac restauratorskich (retusz, rekonstrukcja). Jego głównymi założeniami było odsłonięcie i zabezpieczenie oryginalnej malatury i tynków, poprawa stanu technicznego malowideł oraz konstrukcji drewnianej sklepienia, wraz z wykonaniem izolacji termicznej sklepienia od strony poddasza. Sporządzono również dokumentacje konserwatorską z prac, opisową, rysunkową i fotograficzną. Koszt całkowity prac konserwatorsko-interwencyjnych w Pokoju Cichym wyniósł 445 500 zł.
Jednocześnie, w związku z oszczędnym i racjonalnym gospodarowaniem środkami publicznymi, po przeprowadzeniu procedur wyłonienia wykonawcy udało nam się w zakresie otrzymanej dotacji wygospodarować dodatkowe środki, dzięki którym rozszerzono prowadzone działania na wzmocnienie i wyremontowanie stropów pod pomieszczeniami I i II piętra przylegającej do południowego skrzydła pałacu Markoniówki. Zgodnie z prowadzoną przez muzeum działalnością kulturalno-edukacyjną, podejmowane są starania stworzenia właśnie w kubaturach Markoniówki dodatkowej przestrzeni ekspozycyjnej. Dzięki utworzeniu nowoczesnych galerii ekspozycyjnych przyjaznych zarówno zabytkom, jak i gościom, i turystom muzeum powstanie przestrzeń, w której prezentowane będą zalegające dziś w magazynach obrazy, tkaniny, zabytki ceramiczne oraz zabytkowe elementy metalowe.
Aby jednak możliwym stało się jeszcze szersze udostępnienie publiczności bezcennych zasobów polskiej kultury, koniecznym było wykonanie pierwszego kroku polegającego właśnie na wzmocnieniu stropów w pomieszczeniach I i II piętra budynku Markoniówki o łącznej powierzchni 1243 m³. Wykonane prace pozwolą w przyszłości na zamontowanie w pomieszczeniach Markoniówki objętych niniejszym zadaniem, nowoczesnych systemów ekspozycyjnych dostosowanych do potrzeb docelowo prezentowanych w nich zabytków i dzieł sztuki. Koszt całkowity tego przedsięwzięcia wyniósł 272 950 zł.
Kolejnym zadaniem zaplanowanych i wykonanym zgodnie z przyjętymi założeniami, była przebudowa drogi wraz z odbudową muru przy Pawilonie Rzeźby. Ten fragment otoczenia pałacu jest newralgicznym elementem ciągów komunikacyjnych zespołu pałacowo-ogrodowego. Zabezpiecza on w praktyce jedyny dostęp techniczny do południowej części pałacu, innych obiektów budowlanych usytuowanych na tym obszarze oraz znajdujących się tu parków i ogrodów. Jednocześnie wprowadza gości muzeum w historyczny klimat tego unikalnego miejsca poprzez prezentację XIX wiecznych rozwiązań budowalnych, będących naturalną kontynuacją oryginalnych rozwiązań drogowych, odkrytych w latach ubiegłych na przedpolu królewskiej rezydencji w Wilanowie. Istniejąca droga posiadała nawierzchnię żwirowo-tłuczniową w stanie uniemożliwiającym na jej swobodne użytkowanie. Stan istniejący powodował powstawanie ogromnych problemów logistycznych, związanych z obsługą i ochroną konserwatorską i administracyjną muzeum, kumulując wynikające z tego tytułu zagrożenia dla obiektu i ruchu turystycznego. Kompleksowej rewaloryzacji poddana została łączna powierzchnia 410 m² drogi, w tym nawierzchnia z brukowca – 312 m² i nawierzchnia z klinkieru drogowego 98 m². Dzięki prezentowanemu zadaniu udało się także odbudować mur oddzielający budynek dawnych stajni królewskich od obszaru Ogrodu Różanego o rozmiarach przeszło 20 m długości, 38 cm szerokości i 1.88 m wysokości. Łączny koszt prac związanych z przebudową drogi oraz odbudową muru przy Pawilonie Rzeźby wyniósł 230 000 zł.
Podobnie jak w opisanej powyżej sytuacji, dzięki osiągniętym w ramach prowadzonych działań przetargowych oszczędności udało się również wykonać konieczne prace interwencyjne konserwatorsko-restauratorskie przy dwóch bramach flankujących przedmiotową drogę od strony zachodniej i wschodniej na kwotę 55 000 zł. Pracą konserwatorskim na łącznej powierzchni 41,2 m poddane zostały powierzchnie tynkowe, elementy kamienne i metalowe elementy bramy.
Zrealizowanie prezentowanych zakresów zadaniowych, pozwoliło zakończyć istotny etap w procesie zabezpieczania i ochrony wilanowskiej substancji zabytkowej oraz przyczyniło się do rozwoju potencjału Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie, jako narodowej instytucji kultury, wpływając jednocześnie na dalsze konsekwentne podnoszenie atrakcyjności turystycznej, kulturowej oraz artystycznej jedynej w Polsce letniej, barokowej rezydencji królewskiej.
Więcej informacji dot. Programu GKZ na stronie MKIDN:
http://www.mkidn.gov.pl/pages/posts/rewitalizacja-obiektow-i-konserwacja-kolekcji-muzeow-rezydencji-krolewskich-4545.php