Konserwacja | 16.04.2020 Kabinet Jana III, własność klasztoru oo. Kapucynów w Krakowie, po starannej konserwacji wykonanej w muzeum znalazł się w apartamentach królewskich w pałacu wilanowskim. Był naturalnym dopełnieniem wystroju Antykamery Króla i przyciągał uwagę odwiedzających swoją niezwykłą formą i zdobieniami.
W grudniu 2020 r., po pięcioletnim depozycie w muzeum, kabinet rozpocznie drogę powrotną do Krakowa. Powstał jednak pomysł wykonania kopii, która mogłaby być stale prezentowana we wnętrzach pałacu. Po uzyskaniu zgody właściciela zespół specjalistów z muzealnej pracowni konserwacji drewna przystąpił do prac nad stworzeniem kopii dorównującej kunsztem oryginałowi.
W okresie wypożyczenia sukcesywnie realizowano prace rekonstrukcyjne. Wykonano m.in. kopie miniatur zdobiących szuflady wraz z malowaną tarczą zegarową oraz część mechanizmu zmieniającego (wyświetlającego)[1] godziny. Zrekonstruowano główną skrzynię mebla z odtworzeniem oryginalnie zastosowanych złączy stolarskich[2]. Częściowo odtworzono gzyms i cokół, a powierzchnie boczne pokryto okleiną[3] z użyciem forniru[4] hebanowego.
Niektórych materiałów wykorzystanych w XVII w. do budowy tego kabinetu, takich jak np. kość słoniowa, nie można dziś kupić. Dlatego zastępowano je innymi dostępnymi na rynku materiałami, zbliżonymi wyglądem i właściwościami do kości słoniowej. Oryginalne brązy złocone były ogniowo[5], ale z uwagi na bardzo szkodliwy dla zdrowia ludzkiego oraz środowiska charakter tej technologii, złoceń kopii okuć dokonano metodą galwaniczną[6].
Dzięki dostępowi do oryginału można było dokonywać na bieżąco kolejnych pomiarów i odpowiednio korygować tworzoną kopię. Niestety krakowski kabinet przez stulecia zmienił swoją funkcję i stał się elementem wystroju kościoła, częścią nastawy ołtarza. Liczne jego detale zostały zmienione lub zdemontowane, a wiele z nich zaginęło. W związku z tym jeszcze w trakcie trwania prac konserwatorskich powstało szereg pytań, na które należało poszukać odpowiedzi. Tu z pomocą przyszli nam koledzy z duńskiego Muzeum Zamku Rosenborg oraz sama królowa Małgorzata II, która udostępniła do wglądu jeden z podobnych, dobrze zachowanych mebli, które ma w swoich prywatnych apartamentach. Dzięki uprzejmości muzealników z Rosenborga możliwe było wykonanie kopii okuć zdobiących mebel, w tym konnej figury wieńczącej obecnie kabinet Jana III.
Oryginalny mebel wróci do krakowskiego klasztoru Kapucynów po konserwacji, w formie, w jakiej został pierwotnie wypożyczony. Wszystkie zrekonstruowane elementy zostaną wykorzystane do uzupełnienia powstającej w muzeum kopii, którą mamy nadzieję zaprezentować gościom w końcu 2020 r.
[1] Zabytek pierwotnie wyposażony był z zegar nocny, umożliwiający odczyt godzin po zmroku. W obracającej się tarczy zegara wycięte były cyfry podświetlone od wnętrza szafki za pomocą lampki oliwnej.
[2] Złącza stolarskie – to specyficzny sposób łączenia elementów drewnianych z zastosowaniem odpowiednich wcięć w łączonych elementach w taki sposób, aby zwiększyć powierzchnię klejenia, a co za tym idzie – wzmocnić wykonywaną konstrukcję.
[3] Okleinowanie to technika zdobienia mebli znana już w starożytnym Egipcie. Polega ona na oklejaniu cienkim płatem wysokogatunkowego drewna powierzchni często tańszego i gorszego jakościowo materiału.
[4] Fornir to cienka okleina drewniana, którą pokrywa się elementy konstrukcyjne mebli.
[5] Złocenie ogniowe to technika pokrywania metalu cienką warstwą złota, które w procesie złocenia jest rozpuszczane w rtęci, następnie odparowywanej w wysokiej temperaturze.
[6] Złocenie galwaniczne to technika pokrywania metalu cienką warstwą złota lub innego metalu (np. srebra) z zastosowaniem przepływu prądu elektrycznego pomiędzy elektrodami.