Silva Rerum | 01.04.2015 „Może zbyt wiele uwagi poświęca się tu jedzeniu, choć i w tym wypadku Polacy odznaczają się rozsądkiem i dobrym gustem. Wszyscy podróżni przyznają, że trzy ważne artykuły są w Polsce wyśmienite: chleb, wino i kawa”, tak opisywał swoje wrażenia z pobytu w Polsce w 1792 roku niemiecki dziennikarz Johann Erich Biester.
Popularność kawy w tym okresie w Polsce jest na tyle znacząca, że w materiałach do nauki języka francuskiego znajdujemy rozbudowane słownictwo dotyczące jej spożycia.
W książce „Snadna, Gruntowna, Obszerna Grammatyka” wydanej w Gdańsku w 1774 roku przez Stanisława Nałęcza Moszczyńskiego możemy dostrzec odżegnywanie się od picia wódki i duże zainteresowanie innymi napojami, takimi jak kawa czy czekolada:
„Proszę na filiżankę kafy ze mną,
Albo wolisz Pan szokolatę?”
Z dialogów zawartych w podręcznikach do nauki języka możemy dowiedzieć się, jak serwowano dawniej kawę: w filiżankach, z cukrem porąbanym w małe kawałki, oraz mlekiem. W tej przykładowej rozmowie o kawie padają również słowa o częstotliwości i porze picia tego napoju: „...więcej nigdy nie pijam jak jednę filiżankę”, „pijam co dzień dwie filiżanki”, „rano pije rzadko, ale prawie zawsze po obiedzie”. Ograniczenie w piciu kawy wynikać mogło z jej mocy. Johann Joseph Kausch w relacji ze swojego pobytu w Polsce końca XVIII wieku pisał: „kawa jest nadzwyczaj klarowna i mocna, śmietanka bardzo tłusta; dlatego też nie pije się więcej jak filiżankę”. Nadmiar kawy mógł prowadzić do poważnych dolegliwości, ale na ratunek przychodziło wino:
„Pij WPan
Dziękuję WPanu, mam gorączkę z okazyi żem pił wiele kawy
WPan mówisz jak kobieta! i owszem przeciwnie, wino naprawi to ci w czem kawa uszkodziła”.
Wiemy, że w 2. poł. XVIII wieku kawa i czekolada były już w powszechnym używaniu. Rozmówki polsko-francuskie z tego okresu podkreślają nie tylko popularność tych napoi, ale też zmianę obyczajów, jaka zaszła w Polsce. Wielość dań i nadmiar zastąpiono dbaniem o jakość produktów i ich naturalny smak. Idealny przykład widzimy w kontynuacji dialogu poświęconego piciu kawy:
„Dalej proszę sobie włożyć cukru
Jest go dosyć
WcPan bardzo mało cukru bierzesz
Jak widzę WcPan nie lubi bardzo cukru
Przedtym lubiłem, teraz nie dbam o niego
Dlaczego? Jeśli łaska WcPana,
Ja nie wiem sam dlaczego, chyba to, że czas wszystko odmienia”.
