Silva Rerum | 24.04.2015 Jeden z ciekawszych znanych polskim uczonym dokumentów z gatunku silva rerum pochodzi z roku 1743 – taką datę wpisał na stronie tytułowej swojej księgi starosta nowodworski Adam Jan Warakomski herbu Abdank. W dziele tym przedstawił się czytelnikowi jako młody poeta, ale także osoba starsza, gdyż wspomniał, że oczy i pamięć go już zawodzą. Mimo to pozostawił po sobie prawie dwustustronicową księgę... Zadedykował ją wnukom, których wymienił z imienia i których daty urodzenia wskazał: Józefowi Michałowi (ur. 25 lutego 1733 r.), Ferdynandowi Chryzologowi (ur. 19 stycznia 1736 r.), Fulgentemu Andrzejowi (ur. 13 lutego 1738 r.), Józefowi Brunonowi (ur. 10 kwietnia 1742 r. z informacją, że zmarł), Edwardowi Alojzemu (ur. 24 marca 1943 r., także z dopiskiem, że umarł), Blecylli Clarze (ur. 12 sierpnia 1740 r.). Historia rodu została uzupełniona w dalszej części księgi – prawnuk Adama Jana Warakomskiego dopisał potomków urodzonych już w XIX w. Było to spełnienie prośby twórcy sylwy, który na jej początku upraszał o kontynuowanie jego zapisek. Ponadto prosił – jak często bywało w księgach sylwicznych – o modlitwę, gdy korzystano z jego dzieła.
Tematyka księgi jest różnorodna. Znajdują się w niej informacje historyczno-geograficzne, zapiski dotyczące architektury, religii, filozofii, utwory religijne. Warakomski dokonywał jednak wyraźnego podziału tematycznego. Podał także nazwiska pisarzy, z dzieł których korzystał. Znajdują się wśród nich zarówno uznani historiografowie starożytni, jak np.: Tytus Liwiusz, Pliniusz Starszy, Seneka Starszy, Swetoniusz czy Strabon, jak i ci z czasów nowszych, chociażby Marcus Sabellicus, Konrad Celtis czy Marcin Kromer. W dalszej części przytacza jednak także innych, m.in. Macieja Stryjkowskiego.
W części zatytułowanej O monarchiach i królestwach wzmianka Warakomski omówił historię cywilizacji starożytnych. Scharakteryzował m.in.: Babilonię, Egipt, Persję, Macedonię, Ateny, a przede wszystkim Rzym. Wymienił też panujących w tych krajach z datami objęcia przez nich władzy.
W jednej z głównych części dzieła autor wymienił i krótko scharakteryzował władców polskich od Lecha do współczesnego Warakomskiemu Augusta III. Dodatkowo wpisał cztero-, pięciowersowy wierszyk poświęcony kolejnemu panującemu. Charakterystykę poszczególnych władców i królów poprzedza Apologijka, pro cujus vis crisi krotka, czyli mowa obrończa. Twórca księgi zaznaczył, że ma świadomość, iż nie jako pierwszy dokonuje spisu władców w jednej księdze, jednak podjął się tego wyzwania, ponieważ zebrane informacje mają służyć zaspokojeniu ciekawości kolejnych pokoleń.
Po części historycznej następują rozważania filozoficzne, rozpoczynające się od twórczości… Jana Kochanowskiego. Fraszki czarnoleskiego poety są pełne życiowej mądrości, jednak – jak zauważa Warakomski – nie każdy potrafi je odpowiednio odczytać. Dzieła Jana z Czarnolasu zaprowadziły go do rozmyślań na temat życia doczesnego i pośmiertnego.
Następnie autor zawarł opis geograficzny Rzeczypospolitej – Królestwo, vulgo Korona Polska. Ziemie państwa to jednak przede wszystkim lud je zamieszkujący, dlatego Warakomski dokonał najpierw jego charakterystyki. Stwierdził, że Polacy słyną z wojowniczości, odwagi i miłości do swej ojczyzny, czego dowodem są liczne wojny w obronie ojczyzny; obcokrajowcy doceniają także ich hojność i gościnność. Następnie autor opisał poszczególne prowincje Rzeczypospolitej: Wielkopolskę, Małopolskę, Wielkie Księstwo Litewskie, Mazowsze. Obok nich dopisano przynależące do nich województwa. Dalsza charakterystyka państwa zaprowadziła autora do opisu Krakowa, Gdańska i Wilna. Kraków jest szczególnie ceniony ze względu na odbywające się tam koronacje królów. Warakomski kończy tę część zasłyszanymi opowieściami, że mieszkańcy Rzeczypospolitej to tchórze, zdrajcy, a zwłaszcza pijacy. Dwie tak różne opinie o Polakach zawarte w jednym dziele, spisanym przez jednego autora, mogą dziwić współczesnego czytelnika, wyjaśnijmy więc, że Warakomski zaprezentował i zalety, i wady rodaków – te pierwsze dostrzegane przez obcokrajowców, te drugie - przez niego samego, jako członka tego społeczeństwa.
Kolejna część to geografia świata. Autor najpierw opisał imperium rzymskie, skupiając się na jego stolicy. Następnie zajął się kolejnymi państwami europejskimi: Francją, Anglią, Hiszpanią, Portugalią, Szkocją, Irlandią, Węgrami, Czechami, Danią, Szwecją. Następnie opisał państwo moskiewskie, Turcję i Palestynę, Afrykę, Amerykę (osobno charakteryzując Brazylię, Meksyk, Florydę i Kanadę), Azję (Indie, Persję, Chiny, Japonię). W opisie każdego z tych krajów Warakomski skupił się na historii jego powstania, podał informacje na temat ludności, miast, architektury oraz symboli narodowych.
Kolejna część to twórczość własna autora. Zawarł w niej memoriały, inskrypcje, poematy dedykowane różnym postaciom, np. królowi Augustowi III czy swojemu wnukowi Józefowi na chrzciny. Wiersze mają różną tematykę – znajdują się wśród nich utwory religijne, ale też erotyczne.
Po twórczości własnej Warakomski skupił się na tematyce religijnej. Tu przytoczył Historię błogosławionych męczenników z 1738 r. złożoną z dziesięciu rozdziałów. Jedna z części to tłumaczenie Starego Przemienienie Wilhelma Stanihursta SJ. Warakomski zaznaczył, że nie została ona napisana przez niego, lecz przetłumaczona z języka łacińskiego na polski w 1740 r. Księga ma nawrócić na chrześcijaństwo. Autor skupił się także na opisach śmierci, Sądu Ostatecznego. Moralizatorsko zaznaczył, że człowiek pracuje na decyzję Sądu całe życie. W tym celu wymienił także cierpienia, które mogą spotkać człowieka w piekle: ciemność, głód, ogień. Następnie jednak opisał niebo z wszystkimi przywilejami i przyjemnościami, jakich zbawiona dusza może zaznać po śmierci.
