Kolekcja Zachowane w zbiorach wilanowskich cztery barokowe szkatułki i lustro wchodzą w skład damskiej toalety pierwotnie liczącej z pewnością znacznie więcej elementów. Powierzchnie szkatułek i rama lustra pokryte są markieterią – jedną z najdroższych technik złotniczych, stosowanych w ekskluzywnych wyrobach od XVII w. Barwne obrazki o wyszukanym kolorycie powstały z połączenia szylkretu, blachy srebrnej, mosiężnej i masy perłowej. Mosiężne, złocone listwy z motywem plecionki, liści akantu i rozetek dekorują krawędzie, zaś nóżki i narożniki ozdobione są kampanulami. Jedna ze szkatułek ma na wieczku poduszkę z tkaniny brokatowej, służąca do wbijania szpilek. Tematykę scen umieszczonych na wieczkach i ściankach szkatułek zaczerpnął z serii obrazów alegorycznych Francesco Albaniego (1578–1660), poświęconych bogini miłości Wenus i jednocześnie nawiązujących do czterech żywiołów – powietrza, wody, ziemi i ognia, zatytułowanych: La toilette de Vénus ou l’Air, Adonis conduit Pres de Vénus ou l’Eau, Les amours désarmés ou La Terre i Le Repos de Vénus et de Vulcain ou le Feu.
Kompozycje poszczególnych obrazów Albaniego zostały tu rozbite na mniejsze fragmenty, które umieszczono na bocznych ściankach szkatuł. Szczyt lustra, zwieńczony ornamentem, ujmują dwa medaliony z herbami przedstawiającymi: jeden orła pod koroną, drugi trzy jelonki pod koroną, które wiążą ten zespół z królową Polski Maria Kazimierą Sobieską z domu de La Grange d’Arquien. Herby dodano prawdopodobnie później, we Francji, dla uwiarygodnienia tradycji. 27 lutego 1808 r. Stanisław Kostka hr. Potocki, ówczesny współwłaściciel Wilanowa, zakupił Une Toillette de Marqueterie w Paryżu w firmie De Tourniere [rue des petite Augustine] No 18 za 300 L, jako pamiątkę narodową..W tym samym roku odnotował wśród swoich zapisków w Pamiętniku Interesów: [...] gotowalnia Królowej Janowej – 300 liwrów. Umieszczona w Sypialni Królowej w pałacu wilanowskim, stanowiła niezwykle ważny element pierwszej historycznej ekspozycji otwartego w 1805 r. muzeum. W tym samym miejscu prezentowana jest od blisko 200 lat.
Podobna, pojedyncza szkatułka o układzie markieterii contre partie, z powtórzeniem sceny toalety Wenus w nieco zredukowanej wersji, pochodząca również z końca XVII w., pozostaje w zbiorach J. Paul Getty Museum.
Anna Kwiatkowska