U podstaw Ligi Świętej

Badacz stosunków polsko-rosyjskich Zbigniew Wójcik stwierdził, że Sobieski, odwlekając ratyfi­kację traktatu wynegocjowanego w Moskwie w lutym 1686 r., liczył jeszcze latem 1686 r., iż sukcesy jego tegorocznej wyprawy do Mołdawii pozwolą na wznowienie rokowań z Rosjanami z pozycji siły. Wrześniowa wyprawa poniosła porażkę, a po powrocie z frontu władca ratyfikował traktat, zwany „pokojem Grzymułtowskiego”. Król, wedle jednego z przekazów, uronił łzy w chwili składania podpisu. Wydaje się jednak, że Sobieski nie płakał powodowany żalem związanym z treścią podpisywanego aktu, gdyż dawno pogodził się z jego postanowieniami i traktował je jako cenę wartą zapłacenia za sukces na innym terenie. Nie znajduję wystarczających przesłanek źródłowych czy spekulatywnych dla poparcia tezy, że Sobieski jeszcze w połowie 1686 r. poważnie traktował możliwość renegocjacji warunków z wielkim trudem osiągniętego i pożądanego pokoju z Rosją. Jego osiągnięcie wymagało skomplikowanych zabiegów nie tylko w stosunkach zewnętrznych, ale też wewnątrz kraju i którego ratyfikacja była we właściwym znaczeniu prerogatywą całego Sejmu Rzeczypospolitej, nie zaś samego monarchy. Raczej powracający z mającej spełnić jego polityczne nadzieje, a w rzeczywistości przegranej wyprawy wódz, zdał sobie sprawę po kampanii 1686 r., że okupione kompromisem na wschodzie i zdające się być bardzo blisko sukcesy, mogą okazać się niemożliwe do pełnej egzekucji, a nawet w ogóle wymknąć się z rąk – i to pomimo stworzenia niezbędnych, można nawet powiedzieć nieomal optymalnych warunków dla ich osiągnięcia. Funkcjonowanie osi Wiedeń – Warszawa – Moskwa było bowiem w realiach geopolitycznych drugiej połowy XVII stulecia warunkiem niezbędnym dla prowadzenia skutecznej wojny przeciwko Porcie. Taka była geneza Ligi – zarówno sojuszu polsko-austriackiego w 1684 r., jak i polskich wysiłków na rzecz porozumienia z Rosjanami, owocujących pokojem w 1686 r.