Wilanów jest miejscem łączącym w sobie kulturę i naturę, bogatą kilkusetletnią historię i dynamiczną współczesność. Ze spokojnej wsi pod Warszawą, w której można było znaleźć wytchnienie od zgiełku miasta, przekształcił się w ważną część stolicy, dostosowując się do rytmu otoczenia. Nigdy jednak rytm ten nie był tak szybki jak dziś, gdy miasto narzuca naturze swoje zasady, nierzadko wchodząc z nią w konflikt.
O presji wywieranej przez miasto na znajdujący się na jego obrzeżach Wilanów rozmawialiśmy podczas debaty, która odbyła się 11 grudnia 2014 r., z mieszkańcami dzielnicy, architektami, deweloperami i osobami podejmującymi decyzje dotyczące inwestycji budowlanych w Wilanowie.
Jako pierwsza głos zabrała dr Kinga Rybak-Niedziółka z Katedry Sztuki Krajobrazu SGGW, architekt i urbanista. W swoim wystąpieniu skupiła się na tożsamości dzielnicy Wilanów, na którą składają się tożsamość mieszkańców starego Wilanowa oraz nowo przybyłych mieszkańców Wilanowa Zachodniego, czyli Miasteczka. Zastanawiając się, co tę tożsamość buduje, prelegentka zwróciła uwagę na symbole dzielnicy – pałac króla Jana III i kościół Świętej Anny silnie kojarzące się ze starym Wilanowem oraz Świątynię Opatrzności Bożej jako symbol nowego Wilanowa, symbol ponadlokalny, a dodatkowo wprowadzający zupełnie inny rodzaj estetyki niż ta dominująca w starej części dzielnicy. Na koniec wystąpienia pojawiło się pytanie, czy Miasteczko Wilanów buduje nową tożsamość, czy uzupełnia stary Wilanów?
Temat tożsamości dzielnicy kontynuowała w swoim wystąpieniu pani Agnieszka Kowalewska z Pracowni Projektowej URBIOSIS, architekt krajobrazu, urbanistka, która w latach 2002–2007 zajmowała się projektowaniem zieleni publicznej w Miasteczku Wilanów. Analizując przestrzeń dzielnicy, prelegentka zwróciła uwagę na niedobór terenów zielonych i rekreacyjnych w Miasteczku Wilanów, wskazując jednocześnie znaczne obszary starego Wilanowa, które mogą ten brak rekompensować przy założeniu, że będą rozwijane, zadbane i że zostaną udostępnione mieszkańcom dzielnicy. Uwagę skierowano w stronę rezerwatu przyrody w Morysinie, co do którego postulowano, aby stał się on miejscem bardziej otwartym. Prelegentka postulowała zmianę typu ochrony przyrody z biernej na czynną – nie jest dobrym rozwiązaniem tabliczka z zakazem wstępu, dużo lepszym wyjściem dla mieszkańców, ale też dla przyrody jest wytyczenie ścieżek edukacyjnych i czynna ochrona współrealizowana przez osoby odpowiedzialne za teren i wszystkich, którzy z niego korzystają.
W odpowiedzi na ten postulat wicedyrektor Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie Piotr Szpanowski poinformował o planie ochrony Morysina, który został uchwalony 19 września 2014 r. i który reguluje możliwość poruszania się i działania w obrębie rezerwatu.
O społecznym aspekcie zagospodarowania przestrzennego Wilanowa opowiedziała pani Katarzyna Radzikowska, członkini Stowarzyszenia Mieszkańców Miasteczka Wilanów i radna dzielnicy Wilanów. Zwróciła ona uwagę na potrzebę kreowania przestrzeni publicznej w taki sposób, aby sprzyjała ona integracji mieszkańców, ich spotkaniom, wspólnemu spędzaniu czasu. Chodzi tu zarówno o przemyślanie rozwiązania w zakresie budownictwa, jak i tworzenie miejsc zielonych. Przemawiając z perspektywy mieszkańców Miasteczka Wilanów, zapewniała, że cele nowo przybyłych mieszkańców dzielnicy są tożsame z celami rdzennych wilanowian – wszyscy są świadomi miejsca, w jakim mieszkają, jego walorów kulturowych i przyrodniczych, i chcą te walory zachować przy dalszym rozwoju dzielnicy.
Wprowadzenia do dyskusji dokonał dyrektor Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie pan Paweł Jaskanis. Przypominając, że wilanowska rezydencja łączy w sobie kulturę i naturę, przedstawił sposób patrzenia muzeum na jego otoczenie – to właśnie perspektywa zetknięcia, czy też nawet zderzenia, bioróżnorodności z urbanizacją. Zachowanie tej bioróżnorodności jest potrzebą nie tylko muzeum, jako opiekuna m.in. rezerwatu przyrody w Morysinie, ale wszystkich mieszkańców dzielnicy. Jest to wspólny cel, wspólna potrzeba, ale też wspólny problem. Nad tym problemem trzeba dyskutować, podnosząc w rozmowach sprawy priorytetowe, zwracając się w kierunku przyszłości, jakości przyszłego życia, podchodząc do sprawy w sposób otwarty i radząc się nawzajem. Dyrektor muzeum podkreślił, że Wilanów jest miejscem wyjątkowym nie ze względu na pałac, ale ze względu na mieszkańców – jest to dzielnica ludzi o najlepszym poziomie wykształcenia w kraju. Planowanie przestrzeni publicznej jest zadaniem dla wszystkich mieszkańców Wilanowa, to oni mogą i powinni decydować, w jakiej dzielnicy chcą mieszkać.
Po wystąpieniach prelegentów odbyła się długa, dynamiczna i konstruktywna dyskusja, w czasie której padło wiele kluczowych pytań i widać było głębokie zaangażowanie mieszkańców dzielnicy w sprawy istotne dla Wilanowa.
Debata „W sąsiedztwie wielkiego miasta. Bioróżnorodność Wilanowa w obliczu bieżących planów zagospodarowania przestrzennego” odbyła się w ramach projektu „Edukacja społeczna w konflikcie urbanizacyjno-ekologicznym na terenie Muzeum Pałacu w Wilanowie” realizowanego dzięki wsparciu udzielonemu przez Islandię, Liechtenstein oraz Norwegię w ramach Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego.