Wilkom gdańskich szyprów wiślanych

W XVII w. Gdańsk stał się największym portem na Bałtyku i jednocześnie centralnym ośrodkiem handlowym Polski. Mapa kontaktów handlowych miasta obejmowała połowę kontynentu europejskiego. Żywo rozwijała się wymiana z Inflantami, krajami skandynawskimi i litewsko-ruskimi, sięgająca aż po zachodnią Ukrainę i Mołdawię. Miasto łączyły także ożywione kontakty ze znacznym obszarem Niemiec, Niderlandami, a dalej Francją, Anglią, Hiszpanią i Portugalią. Wzrost potęgi miasta Gdańska wiązał się z dostępem do ogromnego zaplecza zaopatrzeniowego i rynku zbytu w Polsce; Gdańsk skupiał w XVII w. 2/3 obrotów szlacheckiej Rzeczypospolitej z innymi krajami. Podstawowym przedmiotem handlu było zboże, które zajmowało ok. 80% gdańskiego eksportu. Bazę zaopatrzeniową miasta tworzyły nie tylko najbliższe mu Prusy Królewskie, Kujawy i Mazowsze, ale także Małopolska, Podlasie, Wielkopolska oraz odległe województwa kresowe. Głównym szlakiem transportowym z głębi kraju była Wisła. Właśnie tej rzece i pracy szyprów wiślanych poświęcony jest puchar cechowy ufundowany w 1727 r.

Srebrne, złocone naczynie wykonał na zamówienie członków korporacji gdański złotnik Johann Jöde. Ma ono formę dzwonowatego pucharu niemal półmetrowej wysokości (mierzone wraz z pokrywą, która niestety zaginęła w czasie II wojny światowej). Na stopie naczynia, dekorowanej na wzór rzecznego brzegu - trawą i muszelkami przysiadły trzy najady, rzeczne nimfy wylewające z muszli wodę do głównego nurtu rzeki. Boginki symbolizują wiślane dopływy. W trzonie naczynia umieścił złotnik potężną figurę nagiego Kefiskosa – boga rzeki wspartego o wiosło i wylewającego wodę z amfory. Na czaszy wygrawerowano realistyczny pejzaż wiślany zaczerpnięty akwaforty Aegidiusa Dickmana (1617). Na wodzie mijają się dwa statki: załadowany zbożem dubas porusza się z prądem ku Gdańskowi; wypełniona towarami szkuta popychana żaglem płynie w górę rzeki, w głąb Rzeczpospolitej. Powyżej umieszczono w medalionach popiersia polskich monarchów: Zygmunta III, Władysława IV, Jana Kazimierza, Michała Korybuta, Jana III i Augusta Mocnego. Świadczą one o statusie cechu, który funkcjonował w oparciu o przywileje nadawane przez monarchów a nie ustawy rady miejskiej Gdańska. Zaginiona pokrywa przedstawiała boginię Fiducię z herbem miasta (symbol cnót obywatelskich), Merkurego (boga handlu) i Cererę (obfitość) z miniaturowym modelem wiślanej szkuty. Nad nimi unosił się orzeł prezentujący tarczę z monogramem panującego Augusta Mocnego – jeszcze jeden symbol królewskiego zwierzchnictwa i opieki.

Wilkomm, używany do spełniania toastów w czasie uroczystości cechowych, stanowi niezwykle wyszukaną alegorię i gloryfikację handlu wiślanego. Było to wszak źródło bogactwa i potęgi ówczesnego Gdańska oraz zamożności jego obywateli. Nie bez powodu podobne statki na Wiśle przedstawił w malarskiej Apoteozie Gdańska Izaak van den Blocke. Puchar wraz ze „Skarbcem Cechu Szyprów” przekazany został Stadtmuseum w Gdańsku w 1917. Obecnie można go podziwiać na stałej ekspozycji zamku Muzeum Narodowego w Gdańsku.