Silva Rerum | 01.09.2021 Obraz z klasztoru benedyktynek w Krzeszowie to całopostaciowe przedstawienie św. Fortunata, który stoi na tle pejzażu i zwrócony jest lekko w prawą (heraldycznie) stronę. Jego prawa noga jest ugięta w kolanie i założona za lewą. W prawej, opuszczonej w dół ręce trzyma tarczę, lewą ręką opiera się o włócznię. Święty ma młodzieńczą twarz okoloną zarostem. Jest ubrany w tunikę i półzbroję łuskową. Ma odsłonięte ramiona i uda, a na nogach nosi wysokie buty, które odsłaniają palce u stóp. Na głowie ma hełm z piórami. W tle widać pejzaż z niskim horyzontem, ze wzgórzami (na jednym z nich widać zamek) i liściastymi drzewami. Górną część tła zajmuje niebo z obłokami. W ogólnej tonacji obrazu dominują odcienie kolorów szaroniebieskiego, brązowego i zielonego.
Obraz prawdopodobnie został ufundowany przez ksienię Dorotę Magdalenę Daniłowiczównę po otrzymaniu przez nią relikwii św. Fortunata (por. relikwiarz św. Fortunata z klasztoru benedyktynek w Krzeszowie; imię Fortunat występowało często jako przydomek – „szczęśliwy, „błogosławiony”; na temat samego świętego nie ma żadnych bliższych wiadomości, zapewne był to jeden z licznych żołnierzy-męczenników z wczesnego okresu chrześcijaństwa), co miało związek z koronacją jej siostrzeńca, króla Jana III Sobieskiego, w 1676 roku (relikwie ofiarować miał nuncjusz papieski w Polsce Francesco Martelli, zob. ks. Władysław Szołdrski, Z dziejów opactwa benedyktynek we Lwowie 1595–1945 i w Krzeszowie 1945–1970, Wrocław 1971, mnps w Archiwum Klasztoru Benedyktynek w Krzeszowie, s. 7).
Obraz umieszczony był w zwieńczeniu bocznego ołtarza Jezusa Nazareńskiego w kościele benedyktynek we Lwowie. Według informacji w nowszej notatce maszynopisowej przechowywanej w klasztorze w Krzeszowie, sporządzonej po II wojnie światowej, obraz miał zaginąć, a następnie, w 1766 roku, jego kopię miał namalować spowiednik klasztoru, ks. Porzycki, z inicjatywy ówczesnej ksieni Gertrudy Kurdwanowskiej (w notatce tej oryginalny obraz uznany został za dar Stolicy Apostolskiej dla ksieni Daniłowiczówny). Obraz w 1946 roku został przetransportowany ze Lwowa do Krzeszowa. W 2010 roku zabytek był konserwowany przez Marię Lelek z Krakowa. W związku z konserwacją wykonana została kopia malowidła, na którą przeniesiono drewnianą sukienkę z obrazu (pochodzącą zapewne z 2. połowy XVIII wieku).
Obraz został opublikowany przez Michała Kurzeja w opracowaniu poświęconym konwentowi benedyktynek lwowskich – autor nie podał tam informacji o tradycji wiążącej wizerunek z ksienią Daniłowiczówną. Michał Kurzej, znający obraz w stanie sprzed ostatnich prac konserwatorskich (m.in. zakryty sukienką), datował go z zastrzeżeniem na XVIII wiek.
Wiadomości o obrazie zebrane są na karcie inwentaryzacyjnej zabytku opracowanej w 1993 roku przez Wiesławę Staniszewską oraz na nowo w 2008 roku przez Beatę Sebzdę z Wrocławia (karta znajduje się w archiwum klasztoru). Na karcie tej zgromadzone zostały informacje dotyczące historii pozyskania relikwii św. Fortunata przez Daniłowiczównę (z odwołaniem do źródeł).
Informacja o związku obrazu z ksienią Daniłowiczówną, ukochaną ciotką króla Jana III Sobieskiego (zob. Portret ksieni benedyktynek lwowskich Doroty Magdaleny Daniłowiczówny (około 1607–1687) z klasztoru benedyktynek w Krzeszowie), wydaje się wiarygodna. Trudno jest natomiast ocenić wiarogodność danych o odtworzeniu obrazu w 1766 roku. Obraz sprawia wrażenie dzieła z 1. połowy XVIII wieku (?), ale pewne jego partie mogą być – w sensie artystycznej genezy – wcześniejsze (np. pejzaż). Jednak poziom malowidła całkowicie wyklucza osobę księdza amatora – jest to obraz wykonany przez profesjonalnego artystę. Poza tym zagadkowa jest kwestia wzoru dla takiej kopii – nie wiadomo, na jakiej podstawie miano by ją wykonać, skoro oryginał zaginął. Zabytek wymaga dalszych badań i monograficznego opracowania.
Literatura:
Michał Kurzej, Kościół p.w. Wszystkich Świętych i klasztor PP. Benedyktynek, w: Kościoły i klasztory Lwowa z okresu przedrozbiorowego (1), seria Materiały do Dziejów Sztuki Sakralnej na Ziemiach Wschodnich Dawnej Rzeczypospolitej, redakcja naukowa Jan K. Ostrowski, Część I, Kościoły i Klasztory Rzymskokatolickie Dawnego Województwa Ruskiego, Tom 19, Kraków 2011, s. 125, Obrazy o tematyce religijnej, poz. 20, il. 418.