Silva Rerum | 01.09.2021 Oryginalny relikwiarz powstał prawdopodobnie przed 1678 rokiem (?) w Rzymie (?) i był wykonany z metalu (?). Obecna oprawa relikwii św. Feliksa powstała po 1934 roku. Kształt pierwotnej oprawy nie jest znany, mogła ona być bardzo prosta i niewielkich rozmiarów, zważywszy na fakt ofiarowania relikwii w czasie podróży obdarowanych.
Relikwie głowy św. Klemensa, papieża męczennika z końca I wieku (trzeciego w kolejności następcy św. Piotra), Katarzyna Radziwiłłowa – wraz z mężem – otrzymała od papieża Innocentego XI podczas pobytu w Rzymie, w trakcie pożegnalnej audiencji 22 VI 1678 roku. Trudno sobie wyobrazić, żeby dar przekazany został bez najprostszej choćby oprawy. Po przybyciu do Polski relikwie przechowywane były w Białej (według Jarosława Pietrzaka w farze lub, co wydaje się prawdopodobne, na zamku – ponieważ Radziwiłłowie przekazali relikwiarz dalej, trudno sobie wyobrazić, by na tę okoliczność zabrali go z najważniejszego kościoła w swoich dobrach). Do Kodnia ofiarowała je wnuczka siostry króla, Konstancja Franciszka Radziwiłłówna (1697–1756), córka najmłodszego syna Katarzyny Radziwiłłowej, ordynata nieświeskiego i kanclerza wielkiego litewskiego Karola Stanisława (1669–1719) i Anny Katarzyny z Sanguszków. Konstancja w 1717 roku została żoną Jana Fryderyka Sapiehy (1680–1751), późniejszego kanclerza wielkiego litewskiego, a relikwiarz najprawdopodobniej przekazany został do Kodnia z okazji ślubu (Pietrzak jako datę ofiarowania podaje – chyba błędnie – rok 1759 i określa ofiarodawczynię jako Katarzynę z Radziwiłłów Sapieżynę). W Kodniu dar wzbogacił znaczny zbiór przechowywanych tam relikwii i umieszczony został w trumience na jednym z ołtarzy bocznych. Nie mamy żadnych przesłanek, żeby stwierdzić, czy był to stary czy nowy relikwiarz. W 1785 roku relikwiarz przekazano do kościoła w Huszczy, skąd w 1927 roku powrócił do Kodnia. Po 1934 roku Stefan Kiersnowski wykonał nową oprawę na relikwie w formie drewnianej, neobarokowej trumienki-kartusza zdobionej przez parę aniołków trzymających tiarę papieską i klucze św. Piotra.
Relikwiarz, uwzględniony w Katalogu zabytków..., był jak dotąd przedmiotem jedynie krótkiej wzmianki w książce Jarosława Pietrzaka poświęconej Katarzynie z Sobieskich Radziwiłłowej.
Trudno jest rozstrzygnąć, dla kogo bardziej przeznaczony był dar papieski: dla siostry króla czy dla jej męża. Katarzyna cieszyła się jednak szczególnymi względami papieża: w dniu przekazania relikwii Innocenty XI obdarzył ją specjalnym przywilejem, który pozwalał jej – w przypadku wdowieństwa – przybrać habit dowolnego zakonu żeńskiego na terenie Rzeczypospolitej, a także dawał Radziwiłłowej prawo przekroczenia klauzury karmelitańskiej i uczestniczenia w nabożeństwach karmelitanek bosych (z czego Katarzyna u schyłku życia skorzystała). Siostra króla otrzymała też od papieża relikwie Krzyża Świętego. Przekazanie relikwii do kościoła w Kodniu (o ile wcześniej sama Katarzyna nie przekazała ich do kościoła w Białej, zob. wyżej) można z pewnością uznać za zgodne – w sposób symboliczny – z intencjami siostry króla.
Literatura:
Katalog zabytków sztuki w Polsce, T. VIII, Województwo lubelskie, Z. 2, Powiat Biała Podlaska, redakcja i opracowanie Katarzyna Kolendo-Korczakowa, Anna Oleńska i Marcin Zgliński, Warszawa 2006, s. 118, il. 575 (nowy relikwiarz).
Jarosław Pietrzak, Księżna Dobrodziejka Katarzyna z Sobieskich Radziwiłłowa (1634–1694), seria Silva Rerum, Warszawa 2016, s. 140.