Każdy organizm ma określone potrzeby, których zaspokojenie pozwala mu przetrwać. Czego do życia potrzebują rośliny? Jako organizmy samożywne mają nieco odmienne wymagania od zwierząt czy grzybów. Mają zdolność prowadzenia fotosyntezy. W procesie tym z energii słonecznej, wody i dwutlenku węgla wytwarzane są węglowodany, stanowiące pokarm rośliny, a produktem ubocznym jest tlen, którym oddychamy.
Rośliny, tak jak wszystkie organizmy, konkurują o zasoby. Choć wydaje nam się, że energia słoneczna się nie wyczerpuje i każdy może z niej dowolnie korzystać, to już dostęp do niej podlega ograniczeniom. Dlatego rośliny pną się ku górze. Drzewa np. wytwarzają w tym celu silne pnie, które wznoszą ich ulistnione konary jak najwyżej, ponad wierzchołki innych drzew. Inną strategią może być tworzenie wąsów czepnych – czyli modyfikacji pędów, dzięki której roślina może się wspinać. Taką adaptację obserwujemy np. u męczennicy, którą możesz też znać pod nazwą marakuja.
Kolejnym potrzebnym zasobem jest woda. Na niektórych obszarach bywa ona trudno dostępna, a w związku z negatywnymi zmianami zachodzącymi w środowisku przyrodniczym w wielu miejscach na świecie te trudności rosną. Rośliny pobierają wodę przede wszystkim przez korzenie, a następnie transportują ją do innych organów. Gatunki występujące na obszarach suchych adaptują się do swojego środowiska na różne sposoby. Ciekawą grupą roślin są np. sukulenty – rośliny te znoszą długotrwałe susze dzięki możliwości gromadzenia zapasów wody w okresach jej dostępności. Woda gromadzona jest w liściach, łodygach, ewentualnie w korzeniach. Rośliny te posiadają specjalny rodzaj tkanki zwanej miękiszem wodnym. Organy, w których ona występuje, są mięsiste, grube, o kształcie walcowatym lub kulistym. Przykładem sukulentu jest przedstawione na ilustracji eonium drzewiaste. Oglądając ryciny prezentujące różne gatunki roślin czy spacerując po ogrodach, zwracajmy uwagę na ich przystosowania. Należą do nich wspomniane już wąsy czepne, liście lub łodygi magazynujące wodę, ukryte pod ziemią organy, takie jak bulwy, cebule lub kłącza, które w naszej strefie klimatycznej mogą służyć roślinom do przetrwania zimy. Mogą to być także długie ogonki liściowe grzybieni, które pozwalają ich blaszkom liściowym pływać po powierzchni wody.
Zadanie
Potrzeby roślin poznasz, obserwując je w naturze, uprawiając w ogrodzie lub na parapecie. Możesz obserwować ich wzrost i badać, jak wpływają na niego zmienne warunki otoczenia, takie jak dostępność światła i wody. Możesz także przeprowadzić prosty eksperyment z wykorzystaniem nasion rzeżuchy. Potrzebne będą: trzy talerzyki, podłoże, np. lignina lub wata, nasiona rzeżuchy, pudełko np. tekturowe, większe od talerzyków. Postaw talerzyki na słonecznym parapecie. Na każdym umieść podłoże i wysyp na nie nasiona rzeżuchy. Dwa z nich podlej, a jeden pozostaw suchy. Jeden z podlanych talerzyków zakryj pudełkiem. Te dwa talerzyki – jeden odkryty i jeden zakryty – regularnie podlewaj, tak by podłoże było stale wilgotne. Suchy talerzyk pozostaw zaś bez wody przez cały czas trwania eksperymentu. Opisz badanie w swoim zeszycie obserwatora. Zanotuj obserwacje po 1 dniu, po 3 dniach i po tygodniu. Wyrośniętą, zieloną rzeżuchę zjedz z kanapką! J