W 1708 r. ukazało się jedno z pierwszych wydań książek poświęconych teorii ogrodów barokowych autorstwa A.J. Dezalliera d’Argenville’a – „La Théorie et Pratique du Jardinage”, uważanych za kodyfikację wiedzy praktycznej Le Notre’a – francuskiego mistrza barokowej sztuki ogrodowej. Podaje ona wiele zasad dotyczących kształtowania ogrodów oraz stosowanych roślin. Te wskazania pokrywają się z zachowanym w zbiorach Biblioteki Narodowej w Paryżu oryginalnym planem z 1693 r. dla rabat Grand Trianon w Wersalu i dotyczą pory wiosennej. Można domniemywać, że w podobny sposób wyglądały rabaty w ogrodzie w Wilanowie.
Według Dezallier d’Argenville’a (żył w latach 1680–1765, związany z francuską barokową sztuką ogrodową) kwiaty dzielono na: niskie, średnie i wysokie.
Każda z grup miała swoje określone miejsce. Karłowe kwiaty stosowano do obsadzeń małych parterów oraz do wypełniania niektórych elementów dużych parterów na ich obrzeżach. Kwiaty średniej wysokości (0,49–0,65 m) umieszczano w środkowej części rabaty, natomiast kwiaty najwyższe zajmowały środek rabat.
Cechą charakterystyczną było regularne sadzenie roślin kwiatowych na rabacie i mieszanie ze sobą różnych gatunków. Bardzo ważne było tworzenie kontrastowych zestawień np. łączenie kwiatów białych z czerwonymi.
Rabaty były obramowane niskim żywopłotem z bukszpanu, a obsadzenie rabaty było rzędowe, przy czym środkową linię rabaty stanowiły rośliny najwyższe.
Według tego planu rabata miała 6 stóp, czyli ok. 1,95 m, szerokości i była obramowana niskim żywopłotem z bukszpanu. Kwiaty sadzono w rzędach, w trzech grupach:
a) pierwsza grupa obejmowała wyłącznie rośliny cebulowe: tulipany (A), białe narcyzy (B) i niebieskie hiacynty (C), były one sadzone w rzędach przemiennie w przyjętym rytmie CABABACA..., oraz w podwójnym odstępie, tj. odległość między rzędami wynosiła 24–26 cm
b) druga grupa składała się z kwiatów wieloletnich wczesnego lata, jak podwójny wieczornik (F), przetacznik dużych odmian (G), goździk kartuzek (H), „hiacynthe orangere”, być może rodzaj lilii (I), chaber (K), podwójna sasanka (L), goździk hiszpański (M), „violette de mer” – rodzaj fiołka lub aksamitki (N), wszystkie te rośliny zajmowały zewnętrzne dwa rzędy z każdej strony rabaty, pomiędzy rzędami z kwiatów cebulowych, sadzone wg rytmu FGHIKLMN..., w poczwórnej odległości w rzędzie, tj. co mniej więcej 110 cm.
c) trzecią grupę stanowiły rośliny najwyższe, w jednym rzędzie stanowiącym środkową linię rabaty. Były to byliny wczesnego lata: maruna (O), dzwonek (P), lewkonia wielu odmian (Q), biała lilia (R), wielosił błękitny (S), również i ta grupa roślin występuje w rytmie OPQRS...
Wprawdzie zarówno dobór jak i rozmieszczenie roślin odnoszą się do wiosny i wczesnego lata, ale można podany przykład traktować jako wzór dla analogicznego sposobu obsadzeń w innych porach roku.
Źródła ilustracji:
Rabaty – Longin Majdecki, Ochrona i konserwacja zabytkowych założeń ogrodowych, Warszawa 1993. Wizerunek tulipana – http://www.illustratedgarden.org © 1995-2005 Missouri Botanical Garden
