Aktywna działalność polityczna, kulturalna i edukacyjna przyniosła Ignacemu Potockiemu (1750–1809), synowi cześnika koronnego i generała artylerii litewskiej Eustachego i Marianny z Kątskich, opinię jednego z czołowych członków obozu reform i światłego szermierza oświeceniowej ideologii. W młodości Ignacego Potockiego, późniejszego marszałka wielkiego litewskiego, wyróżnia się okres formacji intelektualnej spędzony na naukach i podróżach po Europie (Czechy, Austria, Włochy, Hiszpania, Francja, Niemcy) przypadający na lata 1765–1771. W ciągu sześciu lat zagranicznego pobytu ukształtował się charakter młodego magnata i, co nie mniej ważne, dokonał on wyboru drogi życiowej.
Podróż rozpoczęta wiosną 1765 r. pod kierunkiem nauczyciela i duchownego zarazem, włoskiego księdza Jana (Giovanniego) Brunatiego, miała na celu przede wszystkim przygotowanie młodego polskiego magnata do przyjęcia święceń kapłańskich. W drodze do Rzymu Potocki zatrzymał się w Wiedniu. W trakcie studiów w rzymskim Collegium Nazarenum, które były kontynuacją krajowej nauki w warszawskim kolegium pijarów, Potocki miał okazję do bezpośredniego obcowania z kulturą i sztuką włoską, pod której wpływem pozostawał zarówno w Rzymie, jak i Neapolu, do którego udał się podczas przerwy w nauce. Rzymski etap podróży przyniósł także dramatyczne doświadczenia. W początkach 1769 r. do Potockiego dotarła wiadomość o śmierci w krótkim odstępie obojga rodziców. Wkrótce też przyszły działacz Komisji Edukacji Narodowej podjął decyzję o rezygnacji z kariery duchownej.
Wyjazd z Włoch latem 1770 r. został poprzedzony krótką pielgrzymką do słynnego sanktuarium w Loreto. Potocki wyruszył na zachód, aby poznać i zwiedzić Francję, co wielokrotnie i usilnie przedstawiał jako nieodzowny aspekt podróży w listach do swojej ciotki Katarzyny Kossakowskiej z Potockich, która objęła opiekę nad nim i jego rodzeństwem po śmierci rodziców. Wykorzystując niewielkie oddalenie od głównych celów podróży i stosunkowo dobrą komunikację, Ignacy Potocki udał się z terenów południowej Francji, gdzie podziwiał antyczne i wczesnochrześcijańskie zabytki oraz nowożytne dzieła inżynieryjne, w krótką wycieczkę krajoznawczą do Hiszpanii, docierając jednak tylko do stolicy Katalonii. Głównym akcentem tego krótkiego wypadu było zwiedzanie Barcelony. Dalszych wojaży po Półwyspie Iberyjskim zaniechał.
Kolejny fragment podróży objął zwiedzanie Francji i stanowił odmianę peregrynacji typu grand tour, gdyż jej trasa okrążała praktycznie całe królestwo francuskie. Ostatecznym celem wyjazdu był kilkumiesięczny pobyt w Paryżu. Gruntowne poznanie Francji dokonało się zatem przez pryzmat jej stolicy oraz wybrzeży. Stąd też ważnym aspektem francuskiego etapu podróży były wizyty w największych francuskich portach (Bordeaux, Nantes, Brest, Hawr, Dunkierka) i uzyskanie orientacji w sprawach morskich. Szczególnym zainteresowaniem Potockiego cieszyły się kwestie praktyczne dotyczące funkcjonowania marynarki kupieckiej i wojennej oraz między innymi handlu kolonialnego. Program zwiedzania w trakcie całej podróży wykazywał bardzo dogłębną analizę zagadnień ustrojowych i gospodarczych oraz problemów z dziedziny ekonomii politycznej. Zachowane relacje z tej podróży uwidaczniają dojrzałą sylwetkę myśliciela zajętego dojrzałą refleksją nad problemami społecznymi w zwiedzanych krajach oraz umysł reformatora zatroskanego o dobro publiczne i wysuwającego własne postulaty naprawy stosunków społeczno-ekonomicznych. Podczas pobytu w Paryżu, w początkach 1771 r., Potocki zetknął się osobiście z wieloma przedstawicielami francuskiego oświecenia i miał okazję zapoznać się z głoszonymi przez nich poglądami.
Mimo iż trasa grand tour Potockiego pominęła tak istotne kraje europejskie, jak: Anglia, Holandia i Niderlandy Południowe, to jednak z pewnością wpłynęła zasadniczo na wykrystalizowanie się jego zainteresowań kulturalnych i poglądów politycznych. Powrót do kraju nastąpił wiosną 1771 r. przez Nancy, Lunéville i Strasburg, a następnie ziemie niemieckie (m.in. Mannheim, Frankfurt nad Menem, Lipsk, Drezno). Nie był to ostatni z zagranicznych wojaży Ignacego Potockiego, który swojej pasji podróżowania dawał wyraz również w późniejszych latach życia.
