Portret został utrzymany w konwencji malowanej rzeźby: w kolistej, iluzjonistycznie przedstawionej niszy wyobrażono popiersie króla skierowane w lewą (heraldycznie) stronę. Twarz na przedstawieniu ma uproszczone, choć rozpoznawalne rysy. Król jest ubrany w antykizujący strój ze zbroją, a na prawym barku ma udrapowany płaszcz. Popiersie „ustawione” jest na postumencie o profilowanej krawędzi. U dołu wyobrażony został iluzjonistycznie malowany, poziomo rozciągnięty kartusz z napisem (zachowanym fragmentarycznie): „IOANNES III REX | Munimenta bonorum su[…] […]cripta Manu | Felicissimi Patris Jacobi Sobieski, | Gratiose probavit, mundus Vitoriis”. Całe malowidło utrzymane jest w tonacji monochromatycznej, szaro-białej, litery napisu są czarne.
Portret należy do zespołu wyobrażeń ufundowanych w 1731 roku przez protektora jezuitów, biskupa przemyskiego Aleksandra Antoniego Fredrę. Malowidła, częściowo zasłonięte, zostały ponownie odkryte w 1974 roku, a następnie były konserwowane przez Stanisława Sęka (zob. Portret Jakuba Sobieskiego (1590–1646) z klasztoru dominikanów w Jarosławiu).
Portret wzmiankowany był ogólnie w publikacjach dotyczących dużego zespołu malowideł barokowych zdobiących wnętrze kościoła i klasztoru pojezuickiego. Omówiony został w monograficznym opracowaniu twórczości Adama Swacha przygotowanym przez o. Tomasza Janka.
Portret – w znacznym stopniu zrekonstruowany (wiarygodnie, w oparciu o oryginalne, zachowane partie) w czasie prac konserwatorskich – należy do umieszczonego w klasztornym korytarzu zespołu przedstawień o bogatej ikonografii, odnoszących się do miejscowego kultu figurki Piety czczonej w sanktuarium w Jarosławiu (pełny kontekst tych przedstawień omawia Aneta Kramiszewska, Prawdziwie jest to…, zob. Literatura, s. 169–177, il. L–LI na s. 320–326; w świetle tych rozważań przedstawienia osób zasłużonych dla rozwoju sanktuarium mają charakter zupełnie odrębnego wątku). Przedstawienie króla jest czysto konwencjonalne, więc nie da się wskazać jednego pierwowzoru: być może było nim faktycznie popiersie monarchy. Fakt umieszczenia króla wśród fundatorów klasztoru jezuitów przy kościele Na Polu ma swoje uzasadnienie w kontynuowaniu tradycji opieki nad klasztorem zapoczątkowanej przez ojca monarchy (por. Portret Jakuba Sobieskiego (1590–1646) z klasztoru dominikanów w Jarosławiu), a także w żywych i częstych kontaktach króla i Marii Kazimiery z Jarosławiem (zagadnienie to charakteryzuje bliżej o. Albin Sroka w książce Świątynie Jarosławia, Jarosław 1998, s. 44–45 – w pracy wyliczone zostały wszystkie pobyty monarchy w mieście). Portrety Sobieskich (tym razem króla i jego syna Jakuba) ozdobiły także jedną z bram triumfalnych wzniesionych w Jarosławiu z okazji koronacji Piety w 1755 roku.
Literatura:
Stanisław Sęk, Malowidła Adama Swacha w klasztorze dominikanów w Jarosławiu, „Teka Konserwatorska. Polska Południowo-Wschodnia”, [T. I], 1983, s. 193, il. 5 na s. 192.
Magdalena Witwińska, Osiemnastowieczna polichromia w jarosławskim kościele „Na Pólku” i jej twórcy, w: Wizerunki maryjne. Archidiecezja przemyska, diecezja rzeszowska, pod redakcją Ingi Sapetowej, Z. 1, Materiały z VI Seminarium Oddziału Rzeszowskiego Stowarzyszenia Historyków Sztuki „Sacrum et decorum” w Jarosławiu w dniach 16 i 17 listopada 1990 r., Rzeszów 1992, s. 52, 57.
Aneta Kramiszewska, Prawdziwie jest to dom Boga i brama do nieba! Opowieść etiologiczna miejsc świętych w zwierciadle sztuki, Lublin 2012, przypis 34 na s. 169.
O. Tomasz Jank OFMConv, Życie i twórczość malarska brata Adama Swacha (1668–1747), Kraków 2017, s. 135, 308–309, 333–335, il. 226 na s. 334.
