Fot. Volatus Media

Ideę zrównoważonego rozwoju trafnie oddaje zdanie z Raportu Światowej Komisji ds. Środowiska i Rozwoju z 1987 r. – Nasza wspólna przyszłość: „zrównoważony rozwój to taki rozwój, w którym potrzeby obecnego pokolenia mogą być zaspokojone bez umniejszania szans przyszłych pokoleń na ich zaspokojenie”. Działalność Komisji przyczyniła się do zwołania ważnego Szczytu Ziemi w Rio de Janeiro. Jednak dopiero 25 września 2015 r. przyjęto w Nowym Jorku „Agendę na rzecz zrównoważonego rozwoju”, w której zawarto 17 celów odnoszących się nie tylko do środowiska czy ekologii, ale także człowieka – jego zachowań, edukacji, pracy, życia.

Muzea nie mogą pozostać obojętne wobec tych celów i wynikających z nich zadań. Nie od razu można wykonać wszystkie zalecenia, co wynika m.in. z zasobności finansowej czy profilu prowadzonej działalności – do pełnej realizacji potrzebna jest szeroko pojęta współpraca wielu instytucji i agend rządowych. Są jednak cele, na które muzealnicy zwracają szczególną uwagę. Przytoczmy przykłady działań podejmowanych w Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie.
 
Cel 4: Zapewnić wszystkim edukację wysokiej jakości oraz promować uczenie się przez całe życie
Działania edukacyjne obok konserwatorskich to podstawa misji muzeów. W Wilanowie rozwijamy programy edukacyjne zarówno kulturowe, jak i przyrodnicze, dostosowane do potrzeb i możliwości różnych grup wiekowych. Są to zajęcia aktywne, angażujące uczestników, np. gry terenowe, warsztaty kulinarne i taneczne, obserwacje ptaków i zwierząt, spacery tematyczne. W okresie pandemii prowadzono zajęcia online i promowano aplikacje cyfrowe dostępne na stronie internetowej muzeum (np. ścieżka dendrologiczna).

Cel 6: Zapewnić wszystkim ludziom dostęp do wody i warunków sanitarnych poprzez zrównoważoną gospodarkę zasobami wodnymi
Nasze muzeum to nie tylko pałac, ale również otaczające go parki i historyczne ogrody, a także Jezioro Wilanowskie. Muzeum dąży do tego, aby oczyścić jezioro z namułów, które są wynikiem nieudolnej gospodarki miasta (zlewnia Potoku Służewieckiego, który zasila jezioro, obejmuje 10% powierzchni Warszawy). Aby móc zrobić to profesjonalnie, obecnie realizujemy etap związany z analizami problemu. W toku jest również proces wymiany nawierzchni alejek parkowych – asfaltowych na mineralne, dzięki czemu zmniejszymy spływy powierzchniowe i umożliwimy infiltrację. Wyposażamy także budynki administrowane przez muzeum w stacje uzdatniania wody pitnej, w celu ograniczenia, a nawet wyeliminowania zakupu wody w butelkach PET.

Cel 9: Budować stabilną infrastrukturę, promować zrównoważone uprzemysłowienie oraz wspierać innowacyjność
Cały czas modernizujemy naszą infrastrukturę. Prowadziliśmy akcję wymiany żarówek na energooszczędne, wymienialiśmy baterie na nowsze z perlatorami, uszczelnialiśmy naszą instalację. Rozważamy możliwości wykorzystania energii odnawialnej. Opracowujemy dokumentację dotyczącą modernizacji kotłowni działających na terenie muzeum w celu ograniczenia ich emisyjności. Wykonujemy również audyty energetyczne budynków. Warto podkreślić, że niemal wszystkie ogrodowe narzędzia mechaniczne wymieniliśmy na elektryczne. 

Cel 11: Uczynić miasta i osiedla ludzkie bezpiecznymi, stabilnymi, zrównoważonymi oraz sprzyjającymi włączeniu społecznemu
Myśląc o tym celu, trudno nie wspomnieć o rozszerzonych kompetencjach muzeum (ang. extended museum). Używając tego sformułowania, wyrażamy wolę poszerzenia zakresu obserwacji nie tylko do granicy „własnego ogródka”, ale znacznie dalej, badając również oddziaływanie otoczenia, np. dzielnicy, przestrzeni publicznej, życia społecznego. 9 lipca 2016 r., dzięki naszym działaniom, 31. Zgromadzenie Generalne International Council of Museums (ICOM) przyjęło Rezolucję nr 1 traktującą o odpowiedzialności muzeów za krajobraz. Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie, jako główny punkt historycznego centrum lokalnego oraz ośrodek wiedzy eksperckiej, bierze czynny udział w konsultacjach dotyczących miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. Jesteśmy swojego rodzaju strażnikami tożsamości miejsca, które jest zagrożone przez presję urbanistyczną i związanym z tym napływem nowych mieszkańców nieświadomych jego wartości. W ciągu ostatnich 20 lat liczba mieszkańców dzielnicy Wilanów zwiększyła się trzykrotnie. W ostatnim czasie złożyliśmy 169 uwag do projektu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego dotyczącego bezpośrednio terenu muzeum. Składaliśmy również uwagi do projektów dokumentów planistycznych dla terenów otaczających muzeum (50 uwag). Staramy się także doradzać władzom samorządowym – dzielnicy – w sprawach dotyczących kształtowania zieleni.