Daktylioteka mitologiczna
karta katalogowa kolekcji
Rzeźba
Wg Antona Ernsta Klausinga (1739–1803)
Niemcy, Lipsk (?)
Między 1781 a 1900
Odlew z siarki barwionej cynobrem (wyciski czerwone); niezidentyfikowane tworzywo (wyciski zielone); karton; papier złocony; agat rzeźbiony, złoto
23 x 17,8 x 7 cm
Wil.5550/1–6
Mianem daktylioteki (z gr. daktylios = pierścień, kamień szlachetny; theke = szkatuła) określano w starożytności szkatułę na kosztowności. W czasach średniowiecznych i nowożytnych nazwę tę stosowano w odniesieniu do zbioru gemm. W 1755, 1756 i 1762 r. Philipp Daniel Lippert wydał w Lipsku Dactyliothecae universalis – serię ponad 1000 wycisków gemm antycznych wraz z tomem zawierającym ich opis. Popularność wydawnictwa służącego studiom uczonych i badaczy starożytności spowodowała przyjęcie tego wyrazu na określenie zbioru wycisków gemm – ułożonych w pewnym systemie, ponumerowanych i opatrzonych objaśniającym komentarzem w towarzyszącym im katalogu. Powodzenie, jakim cieszyło się dzieło Lipperta, przyczyniło się także do rozpowszechnienia kolekcji wycisków gemm wykonywanych z gipsu, masy siarkowej, pasty szklanej, a pudełko w formie książki uczyniło najpopularniejszym sposobem ich przechowywania.
W 1781 r. w wydawnictwie lipskiego antykwariusza Christiana Heinricha Rosta (1742–1798) ukazała się daktylioteka mitologiczna przygotowana i opracowana przez „profesora starożytności i filozofii w Lipsku”, Antona Ernsta Klausinga (1739–1803), zawierająca 120 wycisków z masy siarkowej, z przedstawieniami 15 najważniejszych bóstw z mitologii greckiej, ułożonych w pięciu szufladkach, zamkniętych w drewnianej kasetce w formie książki. Daktylioteka miała „służyć właściwemu kształceniu wiedzy i smaku uczącej się młodzieży, oddającej się studiom humanistycznym i sztukom plastycznym”. Kryterium, którym kierował się Klausing przy wyborze wycisków, były walory estetyczne i dydaktyczne („objaśnienie historii bogów”). W planach było opublikowanie następnych tomów, ale z powodu krytyki i braku większego zainteresowania pierwszą częścią, kolejne wydawnictwa nigdy się nie ukazały.
Egzemplarz zakupiony do zbiorów muzeum składa się z czterech szufladek oprawionych w kartonowe pudełko w formie książki. Trudno jednoznacznie stwierdzić, czy jest to późniejsze naśladownictwo daktylioteki Klausinga, czy może tańsza wersja wydawnictwa lub forma przeznaczona do wysyłki, nie do bezpośredniego zakupu w antykwariacie. Wilanowski przykład oprócz oryginalnych czerwonych wycisków z siarki (119 zachowanych), zawiera również wtórnie dołożone dwa wyciski z zielonej masy oraz kameę z agatu oprawioną w złoto.
Zbiór wycisków gemm, rzadkość na polskim rynku antykwarycznym, stanowi doskonałe uzupełnienie kolekcji wilanowskiej, w której znajdują się wykonane na zamówienie Stanisława Kostki Potockiego kopie gemm antycznych i nowożytnych. Aspekt edukacyjny daktylioteki Klausinga idealnie oddaje charakter muzeum założonego przez hrabiego w 1805 r.
Małgorzata Zając
Polecane
Kolekcja rzeźb i waz antycznych Stanisława Kostki Potockiego w Wilanowie na tle współczesnych jej zbiorów starożytności w Polsce
Studia Wilanowskie, 1982 r. T. VIII Osiemnastowieczny "renesans antyku" w południowej i zachodniej Europie dociera, niemal równocześnie ze swoimi narodzinami, do …
Tablica odległości
Ciekawe świadectwo praktycznych i pożytecznych wydruków informacyjnych, których podobne, uaktualnione wersje spotykamy współcześnie w atlasach samochodowych lub w kalendarzach. Rycina …
Astrolabium
Astrolabium jest jednym z najstarszych instrumentów nawigacyjnych. Nazwa przedmiotu pochodzi od dwóch greckich słów: rzeczownika astron („gwiazda”) i czasownika labein …
