Konserwacja i restauracja Portretu Stanisława Kostki Potockiego na koniu Jacques’a Louisa Davida
Pod koniec 2015 roku zapadła decyzja o zmianie aranżacji niektórych wnętrz wilanowskiego pałacu, w tym również o przeniesieniu jednego z najcenniejszych zabytków malarstwa – Portretu Stanisława Kostki Potockiego na koniu, dzieła francuskiego artysty – Jacques’a Louisa Davida, z Galerii Północnej do Sali Białej. W tym samym czasie w budynku Marconiówki po gruntownej modernizacji oddane zostało nowoczesne pomieszczenie pracowni konserwacji malarstwa. Wszystkie te okoliczności sprawiły, że możliwe stało się podjęcie koniecznych prac konserwatorskich i restauratorskich przy arcydziele będącym ikoną kolekcji.
Portret w przeszłości był bardzo zniszczony, wiele wycierpiał podczas II wojny światowej. Po 1956 roku, gdy wrócił do Polski, nie prowadzono przy nim gruntownych działań. Ograniczono się do poprawek estetycznych (korekta uzupełnień warstw malarskich i połysku werniksu) oraz wykonywano niezbędne prace profilaktyczne i interwencyjne.
Najpoważniejszym zagrożeniem dla substancji dzieła stało się osłabienie adhezji pomiędzy warstwą zaprawy a płóciennym podobraziem. Stare kleje, impregnaty i spoiwo dublażowe, wszystkie naturalnego pochodzenia, straciły w różnym stopniu swoją ciągłość i przestały spełniać swoje zadanie. Widoczne zmiany kolorystyczne starych uzupełnień warstwy malarskiej miały natomiast znaczenie estetyczne. Nie ulegało wątpliwości, że portret wymagał natychmiastowego ratunku. Wszystkie decyzje dotyczące postępowania podejmowane były komisyjnie po przeprowadzeniu niezbędnych badań i po długich dyskusjach.
Zdecydowano, że najlepszym rozwiązaniem będzie przeprowadzenie prac gruntownych, które pozwolą wzmocnić i na długo zabezpieczyć arcydzieło Davida. Do stabilizacji obrazu i zwiększenia jego odporności na ewentualne zmiany temperatury i RH przyczyni się także wymiana krosna na samonaprężające o programowanym działaniu krosno „Arendarskiego”. Planowana zmiana miejsca ekspozycji dodatkowo poprawi warunki przechowywania cennego płótna.
Równolegle prowadzony projekt badawczy znacznie poszerzy wiedzę o jednym z najważniejszych zabytków w polskich zbiorach. Dzięki zastosowaniu tradycyjnych oraz najnowocześniejszych metod badawczych, takich jak fotografia w świetle o różnej długości fali (VIS, UV, IR), w promieniach rtg, dokładnym oglądzie powierzchni obrazu z użyciem lupy i mikroskopu, a także analizach stratygraficznych pobranych mikropróbek (mikroanaliza chemiczna, SEM-EDS), poszerzonych o badania nieniszczące (XRF), udało się nie tylko ustalić warsztat mistrza, lecz także wnieść wiele nowych cennych informacji dotyczących burzliwych dziejów portretu.
