Obraz Madonna z Dzieciątkiem i barankiem został wypożyczony z Kolekcji Książąt Lubomirskich. Niedatowany, przypisywany dawniej Leonardowi da Vinci (1452–1519), niegdyś znajdował się w kolekcjach włoskich i brytyjskich[1]. Dzieło, namalowane prawdopodobnie w technice olejno-żywicznej (?), na blasze miedzianej, posiada wymiary: 50,5 x 33,6 cm (w ramie: 61 x 46 cm).
Pierwowzór dla tego obrazu należy do zbiorów Pinacoteca di Brera w Mediolanie (1502–1505, technika olejna, deska, 60 x 52 cm; nr inw. 1162)[2]. Jego autorstwo łączone jest z nazwiskami dwóch malarzy, tworzących w podobnym stylu i nawet wspólnie realizujących zlecenia do ok. 1513 r.: Fernando Yáñezem de la Almediną (ok. 1475 – 1540) lub Fernando de Llanosem (ok. 1470 – ok. 1525). Jednego z nich identyfikuje się w badaniach źródłoznawczych z „Ferrando hiszpańskim” („Ferrando spagnolo”), współpracownikiem Leonarda da Vinci przy zaginionej Bitwie pod Anghiari (1505)[3]. Madonna z Dzieciątkiem i barankiem została nabyta do zbiorów mediolańskich w 1891 r. jako dzieło Sodomy (właśc. Giovanni Antonio Bazzi; 1477-1549), po wcześniejszej (w 1937 r.) atrybucji Leonardowi da Vinci[4], a także Cesaremu da Sesto (1477–1523)[5].
Kompozycja obrazu wykazuje bliskie związki formalne z charakteryzującymi się swoistym dynamizmem rysunkami Leonarda da Vinci, znanymi pod tytułem Madonny z kotem (m.in. w zbiorach: British Museum, Londyn; Gallerie degli Uffizi, Florencja; Musée Bonnat, Bayonne)[6]. Badania konserwatorskie obrazu potwierdziły, że skojarzenie z serią szkiców Mistrza jest bardziej uprawnione, niż mogłoby się to na pierwszy rzut oka wydawać: pierwszą intencją artysty było przedstawienie kota, zanim ostatecznie zwierzę zostało przemalowane na baranka[7].
[1] Według informacji przekazanej przez Właściciela obrazu.
[2] https://pinacotecabrera.org/en/collezione-online/opere/madonna-col-bambino-e-lagnellino/ (dostęp: 09.10.2020).
[3] Ibidem; J. Brown, R.G. Mann, Spanish paintings of the fifteenth through nineteenth centuries, ed. by B. Anderman, National Gallery of Art, Washington, Cambridge University Press, 1990, online: https://www.nga.gov/content/dam/ngaweb/research/publications/pdfs/spanish-painting-15th-19th-centuries.pdf (dostęp: 09.10.2020), s. 128.
[4] L. Arrigoni, E. Daffra, P.C. Marani, The Brera Gallery: The Official Guide, Touring Editore, 1998, s. 171.
[5] Leonardo Da Vinci: Master Draftsman, exhibition catalogue, ed. by C.C. Bambach, with contributions by C.C. Bambach, A. Cecchi, C. Farago, V. Forcione, M. Kemp, A-M Logan, P. C. Marani, C. Pedretti, C. Vecce, F. Viatte, and L. Wolk-Simon, with the assistance of R. Stern and A. Manges, The Metropolitan Museum of Art, New York; Yale University Press, New Haven and London, 2003, online: https://www.metmuseum.org/art/metpublications/Leonardo_da_Vinci_Master_Draftsman (dostęp: 09.10.2020), s. 292. Nazwisko Cesarego da Sesto, od 1508 r. czynnego w Rzymie, później w Neapolu, badacze wymieniają również w kontekście hipotez dotyczących autorstwa Salvatora Mundi z kolekcji wilanowskiej (nr inw. Wil.1016) – zob. D. Folga-Januszewska, „Leonardiana” i fascynacje kolekcjonerskie Stanisława Kostki Potockiego, [w:] Leonardiana w kolekcjach polskich, katalog wystawy: https://www.wilanow-palac.pl/leonardiana_w_kolekcjach_polskich.html, s. 48.
[6] L. Arrigoni, E. Daffra, P.C. Marani, The Brera Gallery…, op. cit., s. 171. Por. I. Szmelter, Bliżej prawdy o „bottedze” artystycznej Leonarda da Vinci – uwagi w związku z obrazem „Salvator Mundi” z wilanowskiej kolekcji Stanisława Kostki Potockiego, [w:] Leonardiana w kolekcjach…, op. cit., s. 78.
[7] Leonardo Da Vinci: Master…, op. cit., s. 292.