Stanisław Czerniecki. Pierwszy kuchmistrz pierwszej Rzeczypospolitej
DE EN PL
Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie

Pasaż Wiedzy

Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie

Stanisław Czerniecki. Pierwszy kuchmistrz pierwszej Rzeczypospolitej Jarosław Dumanowski
44_compendium_str tyt 1682.jpg

Kim był Stanisław Czerniecki, autor pierwszej polskiej książki kucharskiej, która przez co najmniej całe stulecie w przemożny sposób kształtowała polskie gusta kulinarne? Częściowa odpowiedź zawarta jest już w przydługim, barokowym tytule dzieła jego życia: Compendium ferculorum, czyli zebranie potraw... Dowiadujemy się, że cieszył się zaszczytnym tytułem sekretarza królewskiego i był kuchmistrzem wojewody krakowskiego Aleksandra Michała Lubomirskiego. Jako autor pracy o dworze wojewody Stanisława Czernieckiego występował z tytułem podstolego żytomierskiego. Był więc Czerniecki dworzaninem wielkiego pana, królewskim sekretarzem i urzędnikiem ziemskim.

Przede wszystkim był jednak kuchmistrzem i w tym właśnie charakterze znalazł miejsce w polskiej historii. Jak sam pisał kuchmistrz w polskim języku brzmi kuchenny nauczyciel. Z tej lapidarnej definicji wyziera przede wszystkim duma Czernieckiego, w oczach którego kuchmistrz to nie tylko przełożony kucharzy, nadzorca kuchni i wysoki urzędnik dworski, ale przede wszystkim twórca i artysta, który swoim talentem, umiejętnościami i wiedzą potrafi się dzielić z innymi. Miejsce kuchmistrza wśród twórców wynika nie tylko z jego osobistych cech, ale i z wagi materii, którą się zajmuje. Sztuka kulinarna dla Czernieckiego była wręcz istotą człowieczeństwa. Jak pisał w skierowanym do czytelnika motto: Między wszytkiemi własnościami ludzkiemi i tę mają ludzie z natury attrybuta, że się w smakach różnych kochają, nie tylko z apetytu, ale też z biegłości, umiejętności i wiadomości.

Temu, że Czerniecki uważał, iż prawdziwy kuchmistrz to kuchenny nauczyciel zawdzięczamy powstanie i wydanie drukiem jego dzieła. W ten sposób najlepiej spełniał swoją nauczycielską misję. Autor Compendium ferculorum, pilny czytelnik cudzoziemskich zbiorów przepisów kulinarnych, doskonale zdawał sobie sprawę, że jego dzieło jest pierwszą polską książką kucharską. Napawało go to dumą, gdyż jeszcze dotąd naszym językiem polskim tak potrzebnej rzeczy żaden przede mną nie chciał pokazać światu. W ten sposób aspirował nie tylko do roli nauczyciela i artysty, ale i pisarza zasłużonego dla języka i piśmiennictwa polskiego. Opracowywanie i przygotowywanie nowych przepisów stanowiło dla niego akt tworzenia, wymagający nie tylko umiejętności i talentu, ale i rozległej wiedzy geograficznej, przyrodniczej oraz z zakresu obyczajów, kultury i upodobań innych narodów.

Informujemy, iż w celu optymalizacji treści dostępnych na naszej stronie internetowej oraz dostosowania ich do Państwa indywidualnych potrzeb korzystamy z informacji zapisanych za pomocą plików cookies na urządzeniach końcowych Użytkowników. Pliki cookies mogą Państwo kontrolować za pomocą ustawień swojej przeglądarki internetowej. Dalsze korzystanie z naszej strony internetowej, bez zmiany ustawień przeglądarki internetowej oznacza, iż akceptują Państwo stosowanie plików cookies. Potwierdzam, że aktualne ustawienia mojej przeglądarki są zgodne z moimi preferencjami w zakresie stosowania plików cookies. Celem uzyskania pełnej wiedzy i komfortu w odniesieniu do używania przez nas plików cookies prosimy o zapoznanie się z naszą Polityką prywatności.

✓ Rozumiem