Portret Jana III
Jest to jeden z dwóch portretów zachowanych w zbiorach hospicjum przy polskim kościele św. Stanisława w Rzymie. Nie jest znana jego historia, być może znajdował się tu od dawna. Wiadomo, na podstawie zachowanych źródeł, że do zbiorów hospicjum przekazane zostały wizerunki pary królewskiej przez biskupa przemyskiego, Jana Stanisława Zbąskiego. Dziś nie sposób określić, czy prezentowany wizerunek Jana III jest właśnie tym darem. Za sprawą źródeł wiadomo, że portret króla był tu odnotowany w 1693 roku, a później ok. 1758 i 1870. (Dane zaczerpnięte zostały z opracowania Józefa Skrabskiego pt. Kościół polski w Rzymie: tożsamość i reprezentacja w perspektywie sztuki, Studia i materiały do dziejów polskiego hospicjum i kościoła św. Stanisława w Rzymie, t. II, Kraków 2021)
Na wizerunku widzimy Jana III w ujęciu frontalnym, ubranego w kolczugę, nałożoną na czerwoną, aksamitną spodnią szatę (widoczny jest jej rękaw). Całość okrywa czerwona delia obszyta ciemnym futrem, o takim kołnierzu. Spod niej, na lewe ramię króla spływają paski pteryges. U dołu widoczna jest rękojeść szabli. Prawa dłoń króla wsparta jest na krzyżu zamkniętej korony.
Przedstawienie należy do rzadszych ujęć ikonograficznych Jana III, który najczęściej prezentowany jest w zbroi płytowej (karacenie) lub w pancerzach nawiązujących do uzbrojenia starożytnego.
Niewątpliwie, ze wspólnego ikonograficznie wzoru co omawiany portret czerpie rycina autorstwa Giuseppe Marii Mitellego (Mitelli Giuseppe Maria - GIOVANNI TERZO SUBIESCHI PER LA DIO GRATIA RE' DI POLONIA ..) wyrytowana w roku 1683 po zwycięstwie pod Wiedniem oraz zdobyciu twierdzy Ostrzychom (informuje o tym umieszczona na odbitce inskrypcja). Niewykluczone, jeśli ów portret pozostaje tym, który został przekazany przez biskupa Zbąskiego do Rzymu w 1687 roku, że Mitelli mógł korzystać z tego przedstawienia tworząc swoją odbitkę.
Zbliżony ikonograficznie portret, jednak malowany inną ręką, znajduje się również w zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie (Portrait of John III Sobieski (1629–1696), King of Poland | Muzeum Narodowe w Krakowie - digital collection).
Marta Gołąbek
